Przemysł jest to grupa przedsiębiorstw zajmujących się produkcją bądź organizacji wytwarzających czy też dostarczających różne towary, usługi, a także źródła dochodu. W ekonomi dzielimy go na trzy grupy, a mianowicie podstawowy, drugorzędny i trzeciorzędny, zaś ten drugi dzieli się jeszcze na przemysł lekki i ciężki. Przemysł podstawowy występuje w gospodarkach krajów dopiero rozwijających się oraz słabo rozwiniętych i zaliczamy do niego rolnictwo, rybołówstwo, leśnictwo, a także wydobycie minerałów i kamieni. Często dzieli się go na 2 grupy: przemysł rdzenny, dotyczący produkcji surowców, których ilość zależy od interwencji ludzkiej, a także przemysł wydobywczy, który obejmuje produkcje surowców wyczerpalnych. Druga grupa jest to przemysł drugorzędny, zwany także wytwórczym. Jego działalność polega na: przetwarzaniu surowców dostarczanych przez przemysł podstawowy na dobra konsumpcyjne, a także tworzy dobra kapitałowe, które wykorzystuje się do produkcji dóbr konsumpcyjnych i niekonsumpcyjnych. Przemysł ten obejmuje także gałąź wytwarzającą energie, a także bardzo istotną gałąź budowlaną. Dzielimy go na dwie kategorie. Pierwsza z nich to przemysł ciężki, czyli taki który wymaga często dużych nakładów finansowych, zaś druga to przemysł lekki, który nie wymaga tak dużych inwestycji kapitałowych. Sektor trzeci obejmuje przemysł trzeciorzędny, nazywany także usługowym. Obejmuje on gałęzie, niezajmujące się produkcją, lecz zapewniające usługi lub zyski, na przykład poprzez generacje dochodów. Zazwyczaj w gospodarkach wolnorynkowych, a także mieszanych w sektorze tym działają zarówno przedsiębiorstwa prywatne, jak i państwowe. Jego działalność dotyczy takich elementów, jak: handel, finanse, bankowość, ubezpieczenia, turystyka, hotelarstwo, rozrywka, administracja, zdrowie, edukacja, a także siły obronne. W Polsce przemysł podzielony jest na wiele okręgów przemysłowych, czyli takich miejsc, gdzie znajduje się kilka lub kilkanaście zakładów produkcyjnych powiązanych ze sobą terytorialnie, z których wiele miało początki już w okresie zaborów i to głównie od tego na terenie którego z nich się znajdowały zależał ich rozwój, gdyż w każdym z zaborów była inna sytuacja gospodarcza. W związku z tym najlepiej rozwinęły się tereny będące wówczas pod zaborem pruskim, gdyż były one zapleczem gospodarczym Niemiec, w zaborze rosyjskim także były duże możliwości rozwoju, dzięki czemu powstało wówczas na tym terenie wiele fabryk i zakładów produkcyjnych. Najgorzej sytuacja się miała pod zaborem austriackim, gdzie władze zupełnie nie interesowały się gospodarką na tych terenach. Sytuacja ta doprowadziła do znacznej dysproporcji, którą można zaobserwować nawet dzisiaj. W latach 80 i 90 nastąpiła bardzo znaczna recesja, czyli zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego, powodujące spadek produktu krajowego brutto, co doprowadziło do licznych zwolnień w przemyśle oraz do rozpadu niektórych okręgów na mniejsze. Spowodowało to także likwidacje kilku okręgów przemysłowych, a mianowicie: białostockiego, zielonogórskiego, kaliskiego, a także legnicko-głogowskiego. Pod koniec lat 90 zajęto się restrukturyzacją przemysłu, co doprowadziło do zwiększenia roli większych okręgów przemysłowych o zróżnicowanej strukturze gałęziowej, takich jak: gdański, poznański, warszawski, wrocławski. W tym samym czasie zaczęło redukować się znaczenie mniejszych okręgów, takich jak: tarnowski, tarnobrzeski, karpacki, górnośląski, łódzki, częstochowski i sudecki. W roku 1989 nastąpiła w Polsce zmiana gospodarki na wolnorynkową, co wymusiło wiele zmian, w tym związanych z własnością przedsiębiorstw. Poprzez restrukturyzacje trwają one do dziś, dzięki czemu powoli zaczynamy doganiać kraje zachodnie. Największe znaczenie na ziemiach polskich mają obecnie okręgi surowcowe, wśród których można wymienić: płocki, opolski, piotrkowsko-bełchatowski, częstochowski, tarnobrzeski, karpacki, sudecki, górnośląski i staropolski. Pozostałe okręgi, takie jak: toruński, bydgoski, poznański, wrocławski i krakowski wykorzystują duże zasoby siły roboczej oraz dogodne położenie, a co za tym idzie rynki zbytu w dużych miastach. Schemat 1. Polskie Okręgi Przemysłowe Poszczególne okręgi przemysłowe Polski: Górnośląski Okręg Przemysłowy(GOP) – jest to największy region przemysłowy naszego kraju, a także jeden z większych w całej Europie. Zajmuje powierzchnię 3359,74 km² oraz ma ponad 2,5 miliona mieszkańców Znajduje się na Wyżynie Śląskiej, a także Kotlinie Oświęcimskiej. Jego teren obejmuje województwo śląskie, a także część województwa małopolskiego, zaś pod względem geologicznym znajduje się w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Swoim zasięgiem obejmuje czternaście większych miast oraz kilkanaście mniejszych miasteczek i wsi, są to między innymi: Bytom, Chorzów, Gliwice, Siemianowice, Zabrze, Tychy, Sosnowiec, Ruda Śląska, a także Dąbrowa Górnicza. Jego głównym miastem są Katowice. Zdjęcie 1. Miasta GOP-u Okręg ten zajmuje się produkcją w bardzo wielu dziedzinach. Największe znaczenie ma tam przemysł górniczy, gdyż na terenie GOP-u znajduje się kilkanaście czynnych kopalń węgla kamiennego. Wśród nich możemy wyróżnić między innymi kopalnie „Wujek”, „Katowice”, „Staszic”, „Wieczorek” itd. Oprócz węgla wydobywane są tutaj również rudy cynku i ołowiu w takich miastach jak Bytom, czy też Tarnowskie Góry. Bardzo duże znaczenie ma także przemysł hutniczy, albowiem występują tu liczne huty żelaza i metali nieżelaznych. Kolejną bardzo istotną dziedziną przemysłu, którą zajmuje się GOP jest przemysł energetyczny, a mianowicie znajduje się tu kilkanaście elektrowni oraz elektrociepłowni. Do największych zalicza się elektrownie w Łaziskach Górnych, Będzinie, Sierszy, Skawinie i Jaworznie. Duże znaczenie w GOP-ie ma także przemysł chemiczny. Znajdują się tutaj zakłady azotowe, fabryka farb i lakierów Hajduki oraz znana w całej Europie firma produkująca artykuły chemiczne i kosmetyki Pollena Savona. Ponadto Górnośląski Okręg Przemysłowy jest znany w całej Europie z przemysłu motoryzacyjnego i transportowego. Mianowicie znajduje się na jego terenie fabryka Ople(Gliwice), a także fabryka Fiata(Tychy), oprócz tego produkowane są tutaj pojazdy szynowe, głównie tramwaje firmy Alstom Konstabl oraz pojazdy pancerne(w tym czołgi) firmy Bumar Łabędy. Zdjęcie 2. Fabryka Opla w Gliwicach GOP stanowi także jeden z większych węzłów kolejowych w Polsce i to zarówno w dziedzinie przewozów pasażerskich, jak i towarów. Na jego terenie znajduje się kilka dworców, a także kilkadziesiąt stacji PKP skąd można dojechać nie tylko w każde miejsce Polski, ale też do najważniejszych stolic europejskich. Przez teren GOP-u przebiega również wiele szlaków komunikacyjnych, takich jak: autostrada A4 łącząca Niemcy z Ukrainą, trasa europejska E75 przebiegająca od Norwegi aż po Kretę, a także wiele innych tras łączących GOP z całym krajem. Jeśli zaś chodzi o transport, to na terenie powyższego okręgu przemysłowego znajduje się także międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice oraz kilka lotnisk aeroklubowych. Górnośląski Okręg Przemysłowy jest także jednym z większych ośrodków naukowych na świecie, gdyż znajduje się tutaj prawie pięćdziesiąt uczelni wyższych, gdzie uczy się ponad ćwierć miliona studentów. Najbardziej popularne z nich to: Uniwersytet i Politechnika Śląska, Akademia Muzyczna, Ekonomiczna i Wychowania Fizycznego w Katowicach, Akademia Sztuk Pięknych oraz wiele uczelni technicznych. Opolski Okręg Przemysłowy (OP) – jeden z mniejszych okręgów przemysłowych w Polsce. Znajduje się na terenie województwa opolskiego. Duże znaczenie odgrywa w nim przemysł mineralny, czyli cementowy i wapienniczy, bowiem w ciągu ostatnich 150 lat istniało tam aż 9 cementowni, między innymi: Piast, Odra, Bolko, Silesia, Groszowice, Wróblin. Kolejną dziedziną przemysłu występującą na tym terenie jest przemysł chemiczny, reprezentowany przez takie zakłady jak: rafineria w Bełchatowni Śląskiej, nawozy azotowe z Kędzierzyna oraz liczne koksownie. Również duże znaczenie ma tam przemysł spożywczy(zakłady mleczarskie firmy Zott oraz cukrownicze), a także przemysł włókienniczo-odzieżowy oraz obuwniczy. Ponadto w Opolu działa elektrownia, zaopatrywana z kopalń Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Warszawski Okręg Przemysłowy (WOP) – jest to drugi pod względem wielkości okręg przemysłowy w Polsce. Obejmuje on prawie całe województwo mazowieckie oraz małe fragmenty innych województw. Na jego terytorium znajduje się 35 miast, w tym: Warszawa, Piaseczno, Pruszków, Żyrardów, Konstancin-Jeziorną oraz Skierniewice, które zamieszkuje łącznie ponad 2,3 miliona osób z czego w przemyśle pracuje prawie ćwierć miliona, zaś jego powierzchnia wynosi ok. 7 tys. km2. Początki WOP-u sięgają XIX wieku, kiedy to Warszawa była największym miastem na ziemiach polskich, co doprowadziło do najwyższej koncentracji ludności w Polsce. W okresie II Wojny Światowej wszystkie zakłady przemysłowe na tym terenie całkowicie podupadły, lecz już w dziesięć lat po wojnie nastąpił gigantyczny rozwój WOP-u. Był on możliwy między innymi dzięki stołecznym funkcją Warszawy a także dogodnemu położeniu oraz różnym wielkomiejskim czynnikom, które są bardzo przyjazne industrializacji, zaś jego cechą charakterystyczną jest to, że występuje w nim bardzo duży udział nakładu finansowego spoza Polski oraz liczne inwestycje. Warszawski Okręg Przemysłowy znacznie różnie się od GOP-u, gdyż jest wyspecjalizowany w sektorach przemysłu typowych dla terenów wielkomiejskich i w najmniejszym stopniu nie jest on oparty na surowcach mineralnych. Dominującą gałęzią przemysłu jest tu branża elektromaszynowa, na którą to jeszcze dwadzieścia lat temu przypadało 50% zatrudnionych osób i skupia się ona głównie w Warszawie, Błoniach, Pruszkowie, Piasecznie, a także w Ożarowie i Mińsku Mazowieckim. Olbrzymie znaczenie ma także przemysł elektroniczny i elektrotechniczny, albowiem żadna inna aglomeracja przemysłowa kraju nie dorównuje mu pod względem stopnia koncentracji. W wyniku produkcji tych zakładów otrzymujemy: telewizory, radioodbiorniki, półprzewodniki, sprzęt medyczny i optyczny, przyrządy pomiarowe, a także akumulatory. Duże znaczenie ma tu także przemysł maszynowy i metalowy, a konkretniej produkcja obrabiarek, łożysk toczonych i pomp, a także maszyny i urządzenia przeznaczone do budownictwa. Pozostałe gałęzie przemysłu występujące w WOP, to: przemysł farmaceutyczny, poligraficzny, spożywczy, kosmetyczny, a także odzieżowy. Na jego terenie znajduję się także huta stali szlachetnej oraz walcownia metali nieżelaznych w Warszawie. Jeszcze do niedawna okręg ten charakteryzował się największą w kraju koncentracją przemysłu środków transportu, albowiem znajdują się tutaj Fabryka Samochodów Osobowych, a także Zakłady Mechaniczne „Ursus”, ponadto zakłady naprawcze taboru kolejowego w Pruszkowie i Mińsku Mazowieckim i inne firmy zajmujące się sektorem motoryzacyjnym, lecz większość z nich obecnie już nie istnieje lub przeżywa bardzo poważny kryzys. Zdjęcie 3. FSO w Warszawie Bardzo charakterystycznym elementem tego okręgu jest również bardzo duży udział kadr wykwalifikowanych w całokształcie zatrudnienia, co prowadzi do bardzo silnie rozwiniętej kooperacji. Łódzki Okręg Przemysłowy (ŁOP) – ma powierzchnie 7,9 tys. km². i znajduje się na terenie województwa łódzkiego, obejmuje swoim zasięgiem takie miasta jak: Łódź, Zgierz, Pabianice, Konstantynów i Aleksandrów Łódzki, Ozorków, Sieradz, Zduńską Wolę i Tomaszów Mazowiecki. Powstał w latach 20. XIX wieku wskutek dekretów sejmu Królestwa Polskiego, kiedy to Łódź włączono do miast fabrycznych Kalisko-Mazowieckiego Okręgu Przemysłowego. Dzięki dogodnym warunkom naturalnym region ten zaczął gwałtownie się rozwijać, aż do lat 90. XX wieku. Od około dwudziestu lat w ŁOP-ie trwa kryzys gospodarczy, który został spowodowany spadkiem produkcji w przemyśle lekkim. Łódzki Okręg Przemysłowy był w czasach swej świetności znany na całym świecie z przemysłu włókienniczego. Innymi dobrze rozwiniętymi gałęziami w tym regionie były także przemysł: elektromaszynowy, chemiczny oraz skórzano-obuwniczy. Obecnie na terenie ŁOP-u znajdują się fabryki wielkich zagranicznych inwestorów, produkujących głównie sprzęt AGD, do których zaliczamy firmy: Bosch, Siemens, Philips, Indesit oraz General Electric. Zdjęcie 4. Fabryka Indesit w Łodzi Okręg ten, w związku z dogodną lokalizacją, a także powstaniem przyszłego węzła komunikacyjnego wybrały na swoją siedzibę, także inne wielkie koncerny zagraniczne, jak np Coca Cola, Gillette czy też Shell. Ponadto na potrzeby miasta zaczął się rozwijać na przedmieściach przemysł spożywczy i poligraficzny. Od kilku lat, z powodu wysokiego i stopniowo spadającego bezrobocia i przy tym dużej liczbie wykształconych osób do ŁOP-u zaczęły przybywać firmy zajmujące się usługami niematerialnymi, do których możemy zaliczyć między innymi księgowość, bankowość elektroniczną, telemarketing oraz usługi informatyczne. Do najistotniejszych powstałych w tym sektorze zakładów należą centra księgowe CitiBanku i Philipsa, centrum usług informatycznych Accenture, centrala mBanku oraz multiBanku, a także główna siedziba firmy Ericpol Telecom. Bielski Okręg Przemysłowy (BOP) – obecnie czwarty co do wielkości okręg przemysłowy. Powstał w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy to na jego terenie zaczęły się tworzyć liczne zakłady włókiennicze, zaś rozwój tej dziedziny przemysłu, jakim jest włókiennictwo oparty był na tradycjach regionu, gdyż początki sukiennictwa na tych ziemiach sięgają nawet XVIII wieku. Swoim obszarem obejmuje obecnie tereny południowej Polski, rozciągający się od Pszczyny na północy do Żywca na południu oraz od Cieszyna na Zachodzie, po Andrychów na wschodzie. Do głównych ośrodków przemysłowych BOP-u zaliczamy: Bielsko-Białą, Cieszyn, Andrychów, Pszyczynę, Żywiec, Skoczów, Kęty oraz Czechowice-Dziedzice. Jego powierzchnia wynosi 2,6 tys. km². Cechuje go korzystna lokalizacja, biorąc pod uwagę zaopatrzenie w energie oraz minerały. Na jego terenie największe znaczenie ma przemysł włókienniczy, a w szczególności zakłady bawełniane w Andrychowie oraz wełniane w Bielsku-Białej. Dopiero od XX wieku zaczęły się tutaj rozwijać inne gałęzie przemysłu, do których zaliczamy przemysł maszynowy, samochodowy (Fabryka Samochodów Małolitrażowych, która przerodziła się w Fiat Auto Poland), oraz metalurgiczny. Najbardziej znane zakłady znajdujące się na jego terytorium to kombinat chemiczny w Oświęcimiu, a także browar w Żywcu. Na terenie BOP-u znajduję się także bardzo znana wytwórnia filmów rysunkowych. Zdjęcie 5. Fabryka Fiat Auto Poland w Bielsku-Białej Staropolski Okręg Przemysłowy (ZS) – najstarszy okręg przemysłowy w Polsce. Nazywany jest także Zagłębiem Staropolskim, bądź Staropolskim zagłębiem przemysłowym. Swoim obszarem zajmuje terytorium województw: świętokrzyskiego, mazowieckiego i łódzkiego, ponadto obejmuje tereny Gór Świętokrzyskich, doliny rzeki Kamiennej, Podgórza Iłżeckiego, Płaskowyżu Suchedniowskiego oraz częściowo Garbu Gielniowskiego. Jego główne ośrodki przemysłowe to: Kielce, Starachowice, Radom, Skarżysko-Kamienna oraz Ostrowiec Świętokrzyski. Pierwsze zakłady przemysłowe na tym obszarze powstały już w średniowieczu. Początkowo rozwijało się tutaj bardzo szybko hutnictwo i górnictwo, a także przetwórstwo metali, na przykład wykorzystywane do produkcji broni. Bardzo ważną rolę pełnił tu także przemysł wydobywczy, głównie rud ołowiu, miedzi oraz srebra. W wieku XVI znajdowało się tutaj aż 60 kuźnic, w kolejnym wieku wybudowano dwa pierwsze wielkie piece, a kilkadziesiąt lat później było ich już 27(na 34 w Polsce). Doprowadziło to do bardzo szybkiego wyczerpania zasobów miedzi oraz ołowiu i wówczas zaczęto się zajmować przetwórstwem żelaza. Największy rozkwit Staropolskiego Okręgu Przemysłowego przypada na pierwszą połowę XIX wieku, kiedy to dzięki działalności Stanisława Staszica oraz Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego zaczął tam dominować przemysł metalowy. Powstało wtedy wiele nowych walcowni, pieców, a także fryszerek. Już w drugiej połowie tego samego wieku nastąpił jednak kryzys w ZS, spowodowany głównie utratą niepodległości polski, a także powstaniem Zagłębia Dąbrowskiego. W okresie międzywojennym ZS włączono w do Centralnego Okręgu Przemysłowego, co wiązało się z wieloma modernizacjami, zaś po II Wojnie Światowej nastąpiła znaczna rozbudowa przemysłu zbrojeniowego i powstało wiele nowych fabryk, jak na przykład Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star” w Starachowicach. Obecnie w obrębie ZS duże znaczenie mają takie gałęzie przemysłu jak: przemysł metalurgiczny, maszynowy, ceramiczny, hutniczy (Huta żelaza w Ostrowcu Świętokrzyskim), górniczy, środków transportu oraz materiałów budowlanych. Na jego terytorium znajduję się również elektrownia „Kozienice”, zakład tworzyw sztucznych w Pionkach oraz zakłady tytoniowe w Radomiu. Zdjęcie 6. Elektrownia "Kozienice" Zielonogórsko-Żarski Okręg Przemysłowy (ZiŻ) – swoim terenem obejmuje zachodnią Polskę. Jego główne ośrodki przemysłowe to: Zielona Góra, Żary, Żagań, Sulęcin, Szprotawa, Nowa Sól, Lubsko oraz Jasień, Przy czym każde z tych miast jest wysoko wyspecjalizowane w danej dziedzinie przemysłu: W Zielonej Górze znajduje się ośrodek przemysłu włókienniczego(głównie wełnianego), transportowego(wagony), spożywczego, meblarskiego. Żegań także słynie z przemysłu włókienniczego, a ponadto fabryk sprzętu AGD, huty szkła i wyrobu materiałów budowlanych. W Żarach dominuje przemysł odzieżowy, drzewny, produkuje się ponadto szyby samochodowe i materiału budowlane. Pozostałe miasta słyną głównie z przemysłu budowlanego, włókienniczego, drzewnego i spożywczego. Karpacki Okręg Przemysłowy (KOP)– jest to grupa zakładów przemysłowych znajdująca się na terenach Beskidów Wschodnich. Do głównych ośrodków tego okręgu zaliczamy: Krosno, Jasło, Sanok, a także Nowy Sącz. Bardzo wysoko rozwinął się tutaj górnictwo, przetwórstwo ropy naftowej i gazu ziemnego oraz przemysł elektromaszynowy, mineralny, chemiczny i środków transportu. Do największych zakładów na tym terenie należą: Fabryka Autobusów „Autosan” w Sanoku, Fabryka Amortyzatorów w Krośnie, Krośnieńskie Huty Szkła, Zakładu Przemysłu Gumowego „Stomil Sanok” oraz zakłady naprawcze taboru kolejowego „Newag” w Nowym Sączu. Na jego terenie istnieją także kamieniołomy, w których wydobywa się piaskowce . Zdjęcie 7. Autobus wyprodukowany w Sanoku Lubelski Okręg Przemysłowy (LOP) – jest to ze względu na bardzo małą ilość surowców jeden z najsłabiej uprzemysłowionych regionów Polski. Jego największym ośrodkiem przemysłu jest Lublin, który to wraz ze Świdnikiem stanowi grupę miast zatrudniających ponad 40 tysięcy osób. Do pozostałych ośrodków przemysłu LOP-u należą: Puławy, Chełm, Zamość, Kraśnik, Biała Podlaska, Poniatowa, a także Łuków. Na jego terenie główną gałąź przemysłu, dzięki bogatej bazie surowców rolnych stanowi przemysł spożywczy, którego największym ośrodkiem w całym kraju jest Lublin, gdyż znajdują się tutaj między innymi: duże zakłady mięsne, dwie chłodnie składowe, zakłady jajczarsko-drobiarskie, duża cukrownia, zakład rektyfikacji spirytusu, mleczarnie, wytwórnia tytoniu, elewator zbożowy, młyny przemysłowe, słodowania i liczne browary, a także siarkownia chmielu. Zdjęcie 8. Browar w Lublinie Z racji, iż na tym terenie znajduje się aż 8 cukrowni(Lublin, Wożuczyn, Opole Lubelskie, Strzyżów, Werbkowice, Rejowiec, Klemensów i Garbów), to cukrownictwo pełni tutaj bardzo ważną rolę, gdyż jego powstanie i rozwój doprowadziło to powstania dobrych gleb na Wyżynie Lubelskiej. W LOP występuje także przemysł metalowy i maszynowy. Do jego największych zakładów na tym terenie należą fabryka łożysk toczonych w Kraśniku oraz fabryka maszyn rolniczych w Lublinie. Ponadto w rejonie Chełma i Rejowca wykorzystuje się miejscowe złoża margli i kredy, przez co dobrze się tutaj rozwinął także przemysł budowlany. Gdański Okręg Przemysłowy (OPZG) – nazywany jest także Okręgiem Przemysłowym Zatoki Gdańskiej. W skład tego okręgu wchodzi głównie Trójmiasto, ale także inne miasta Aglomeracji Zatoki Gdańskiej oraz miasta takie jak: Elbląg, Starogard Gdański i Malbork. Okręg ten znajduje się nad Bałtykiem i właśnie dlatego podstawą jego rozwoju jest gospodarka morska, w tym przemysł stoczniowy, w skład którego wchodzą stocznie: Gdańska, Gdyńska, Północna, Remontowa i Remontowa Nauta, a także liczne stocznie jachtowe. Zdjęcie 9. Stocznia Gdańska Ponadto bardzo wysoko rozwinięty jest przemysł elektrotechniczny i spożywczy, a w tym takie zakłady jak: „Polmos Starogard Gdański”. Dużą rolę odgrywa tutaj również przemysł chemiczny, reprezentowany przez „Polfarma Starogard Gdański”, zaś w drugiej co do wielkości rafinerii w Polsce, czyli Rafinerii Gdańskiej przerabiana jest ropa naftowa. Krakowski Okręg Przemysłowy (KrOP)– zajmuje 1300 km² i zamieszkuje go ponad milion ludzi. W jego skład wchodzi głównie Kraków oraz takie miasta jak: Bochnia, Skawina, Wieliczka, Myślenice. Ponad polowa jego pracowników zatrudniona jest w przemyśle hutniczym oraz elektromaszynowym, lecz ważną rolę odgrywa tu także przemysł chemiczny, a dokładniej farmaceutyczny i sodowy. Okręg ten specjalizuje się w hutnictwie żelaza i stali, lecz obecnie te dziedziny przemysłu zostały zepchnięte na drugi plan, zaś największe znaczenie ma wówczas przemysł spożywczy, głównie produkcja wyrobów tytoniowych, czekoladowych, a także przetworów owocowo-warzywnych. Jest on bardzo silnie powiązano z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym, a także Jaworznicko-Chrzanowskim Okręgiem Przemysłowym. W powyższym okręgu występuje bardzo wiele gałęzi przemysłu. Są to: hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych w Krakowie oraz Trzebini; przemysł środków transportu – fabryka maszyn budowlanych i lokomotyw w Chrzanowie; przemysł gumowy – zakłady przemysłu gumowego w Krakowie, produkujące między innymi sprzęt sportowy; przemysł chemiczny – Krakowskie Zakłady Sodowe, Zakłady Chemiczna „Alwernia”; przemysł farmaceutyczny – zakłady „Polfa” i „Pliva” w Krakowie; przemysł wydobywczy – kopalnie soli w Wieliczce i Bochni; przemysł maszynowy – Zakłady Budowy Maszyn i Aparatury im. w Krakowie; przemysł szklarski – huta szkła walcowego „Vitrobud” w Jaroszowcu, a także huta szkła w Krzu; przemysł drzewny w Krzeszowicach; przemysł papierniczy – International Paper Klucze przemysł elektrotechniczny – Zakłady Teletechniczne „Telos” w Krakowie; Centrum Oprogramowania Motorola GSG Poland; przemysł odzieżowy w Krakowie, Trzebini i Myślenicach(„Vistula”); przemysł skórzano-obuwniczy w Krakowie; przemysł energetyczny – elektrociepłownie w Łęgu i Skawinie; przemysł spożywczy – Zakłady Przemysłu Cukierniczego „Wawel” w Krakowie oraz „Lajkonik Snack w Skawinie; przemysł tytoniowy – Krakowskie Zakłady Tytoniowe. Zdjęcie 10. Kopalnia soli w Wieliczce Częstochowski Okręg Przemysłowy (COP) – jest trzecim do wielkości okręgiem przemysłowym w województwie śląskim. Znajduje się na terenie trzech powiatów: częstochowskiego, kłobuckiego, a także myszkowskiego, stąd też jego strategiczne miasta, czyli: Częstochowa, Kłobuck oraz Myszków. Ponadto znajduje się w granicach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W okręgu tym przez około dwa tysiące lat eksploatowano syderytowe złoża rud żelaza, z tym że dopiero od XIV wieku poprzez kopalnie. Najbardziej COP zaczął się rozwijać pod koniec XIX wieku. Nastąpił wtedy silny rozwój przemysłu metalowego oraz włókienniczego. Powstały wówczas dwie huty, mianowicie Huta Częstochowa oraz otwarta w 1901 roku huta w Zawierciu. Podczas dwudziestolecia międzywojennego okręg ten radził sobie bardzo dobrze, dobrze prosperowało wówczas ponad 350 fabryk, zatrudniających 41 tysięcy osób. II Wojna Światowa nie pozostawiła po sobie większych śladów na tym rejonie, dzięki czemu zaraz po niej rozpoczęto rozbudowę i modernizację hutnictwa, zwiększyło się także wydobyci rud żelaza, coraz lepiej zaczął się rozwijać przemysł włókienniczy, metalowy oraz maszynowy. Jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku były tam czynnych kilkanaście małych podziemnych kopalń rud żelaza, lecz w roku 1970 postanowiono o likwidacji całego górnictwa rud żelaza na ziemiach polskich. Podstawę jego funkcjonowania stanowią bogate tradycje przemysłu metalowego w Rudnikach oraz Kłobucku, przemysłu metalurgicznego, poprzez Hutę Częstochowską oraz przemysłu celulozowo-papierniczego w Myszkowie. Sudecki Okręg Przemysłowy (SOP) – znajduje się w południowo-zachodniej Polsce w Sudetach oraz na ich Przedgórzu. Jego powierzchnia wynosi 6,3 tys. km2. Swoim zasięgiem obejmuję część województwa dolnośląskiego, w tym takie miasta jak: Wałbrzych, Bogatynia, Świdnica, Zgorzelec, Jelenia Góra, Nowa Ruda, Dzierżoniów, Kłodzko, Bielawa, Lubań, Bolesławiec. Ponadto bardzo duża ilość małych zakładów znajduje się na wsiach, dzięki czemu Sudecki Okręg Przemysłowy ma największy stopień uprzemysłowienia wsi w całej Polsce. SOP rozpoczął się rozwijać już w XIX wieku, dzięki wykorzystywaniu obecnych tam surowców mineralnych, a także zasobów surowców naturalnych, takich jak lasy czy woda. Jego cechą charakterystyczną jest duża koncentracja małych i średnich zakładów przemysłowych. W jego historii bardzo istotną rolę odegrał przemysł włókienniczy, zaś obecnie jego charakterystyczną cechą jest różnorodność branż przemysłu. Obszar SOP-u jest bardzo bogaty w surowce mineralne, mianowicie w okolicy Wałbrzycha występują Dolnośląskie Zagłębie Węglowe, w okolicach Bogatyni Turoszowskie Zagłębie Węgla Brunatnego, a także rudy cynku w okolicy Świeradowa-Zdroju, bazalt w pobliżu Lubania, kwarc w Górach Izerskich, wapień kolo Wojcieszowa, granit w Strzegomiu, porfir i marfir na terenie Gór Kamiennych, marmur koło Stronia Śląskiego, a także sjenit w pobliżu Piławy Górnej. Region ten, poprzez tak silne uprzemysłowienie ma bardzo wiele problemów związanych z ochroną środowiska, takich jak zanieczyszczanie powietrza przez Elektrownie „Turów” oraz problemy spowodowane likwidacją kopalń Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. Zdjęcie 11. Kopalnia Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy (BiT) – obecnie, w związku z nomenklaturą europejską nazywany jest Bydgosko-Toruńskim Obszarem Metropolitalnym, czyli okręgiem przemysłowym oraz terenem szybkiej urbanizacji danego obszaru, a w tym przypadku terenu północno-zachodniej Polski, a dokładniej środkowej części województwa kujawsko-pomorskiego. Obejmuje on dwa największe ośrodki tego regionu, czyli Toruń i Bydgoszcz, a także dużą ilość mniejszych miast, takich jak: Aleksandrów Kujawski, Chełmno, Włocławek, Koronowo, Janikowo, Inowrocław, Łysomice, Solec Kujawski, Unisław, Golub-Dobrzyń, Chełmże oraz Ciechocinek. Na obszarze BiT-u wydzielono piec stref inwestycyjnych, a mianowicie: Część Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Łysomicach, Toruński Park Technologiczny, Centrum Transferu Technologii w Toruniu, Bydgoski Park Przemysłowo-Technologiczny, a także Park Przemysłowy w Solcu Kujawskim. Okręg ten wyspecjalizowany jest głównie w przemyśle chemicznym. Na jego obszarze znajdują się poniższe zakłady: zakłady związków organicznych „Zachem” w Bydgoszczy, zakład produkcji włókien sztucznych w Toruniu oraz zakładu sodowe w Inowrocławiu. Zdjęcie 12. Zachem Wrocławski Okręg Przemysłowy (WrOP)– obejmuje on miasto Wrocław wraz z powiatem. Jego powierzchnia wynosi 1081 km². Powstał on głównie w celu zaspokojenia potrzeb swych licznych mieszkańców, a także przebywających tam stale kupców, zajmujących się rzemiosłem. Stąd też Wrocław ma bardzo silnie rozwinięte tradycje rzemieślnicze. Istniało tam wiele warsztatów rzemiosła, których właściciele stawali się z czasem coraz bogatsi, zaś same zakłady zaczęły się przekształcać w zakłady fabryczne. Jednak w wyniku wojny bardzo duża część przemysłu została zniszczona, co było potem bardzo trudne do odbudowy. Obecnie dość specyficzną cechą tego okręgu jest bardzo mała gęstość zaludnienia, gdyż większość obszarów tego powiatu jest terenem rolniczym i występują tu tylko dwa małe miasteczka, a mianowicie Sobótka i Kąty Wrocławskie. Tak więc większość zakładów przemysłowych koncentruje się w samym Wrocławiu, a konkretnie w dzielnicach Fabryczna i Psie Pole. Kolejną dość charakterystyczną cechą tego okręgu jest wielo-branżowość przemysłu, a mianowicie występuje tu przemysł: maszynowo-metalowy, środków transportu, spożywczy, elektrotechniczny, metalowy, odzieżowy oraz chemiczny. Znajduję się tu także wiele zakładów przemysłowych, z których najważniejsze to: Zakłady Produkcji Samochodów w Jelczu, fabryka wagonów marki „Pafawag”, zakład chemii organicznej w Brzegu czy też zakład przetwórczy metali niezależnych we Wrocławiu. Zdjęcie 13. Jedna z wrocławskich fabryk Poznański Okręg Przemysłowy (POP) – jest to jeden z najlepiej rozwiniętych okręgów przemysłowych w Polsce. Zajmuje obszar o powierzchni 2162 km² i ma niecałe 900 tysięcy mieszkańców. Zlokalizowany jest w środkowej części województwa wielkopolskiego. POP tworzy Poznań oraz 17 gmin powiatu poznańskiego. Okręg ten zaczął się gwałtownie rozwijać dopiero w latach 90, kiedy to wokół Poznania zaczęło powstawać wiele fabryk, a niektóre gminy przekształciły się z obszarów rolniczych, na tereny bardzo silnie uprzemysłowione. W efekcie tego powstało tam wiele małych i średnich zakładów produkcyjnych. POP także ma bardzo duży wachlarz branż jeśli chodzi o przemysł. Do najbardziej znanych przedsiębiorstw, mających swoje zakłady w POP zaliczamy: „Terravita” – poznańska fabryka wyrobów czekoladowych; „Pegaz” – poznańska fabryka koncentratów spożywczych; „Celiko” – poznańska wytwórnia herbat owocowych; „Wyborowa” – poznańska wytwórnia alkoholi; „Lech Browary Wielkopolski” – poznański browar; „Sokołów-Pozmeat” – zakład mięsny w Robakowie; „Uniq Lisner” – poznańska fabryka przetworów rybnych; „Imperial Tobacco Polska” – fabryka papierosów w Jankowicach; „Wirgley Poland” – poznańska fabryka gum do żucia; „ – poznańska fabryka wagonów kolejowych; „Man Bus” – fabryka autobusów miejskich w Sadach; „Solaria Bus&Coach” – fabryka autobusów miejskich w Bolechowie; „Volkswagen Poznań” – fabryka samochodów użytkowych; „Bridgestone” – poznańska fabryka opon do samochodów osobowych; „Biofarm” – poznańska fabryka leków roślinnych; „Herbapol. Poznańskie zakłady zielarskie”; „Herlitz” – fabryka artykułów papierniczych w Baranowie; „ – pracownia jubilerska; „Wojskowe zakłady motoryzacyjne” – poznańska fabryka kołowych transporterów opancerzonych i wiele innych. Zdjęcie 14. Poznańska fabryka Cegielskiego Zdjęcie 15. Fabryka Volkswagena w Poznaniu Kalisko-Ostrowski Okręg Przemysłowy(KiO) – jest to okręg przemysłowy w centralnej Polsce, we wschodniej części wielkopolski. Jego głównym ośrodkiem jest Kalisz i Ostrów Wielkopolski, lecz na jego terenie znajduje się także wiele mniejszych miast, takich jak: Skalmierzyce, Odolanów, Przygodzice, Opatówek oraz Raszków. Bardzo duże znaczenie w KiO ma przemysł przetwórczy, a konkretniej: elektromaszynowy w Kaliszu, Ostrowie Wielkopolskim, Krotoszynie oraz Ostrzeszowie, spożywczy we wszystkich ośrodkach, chemiczny w Kaliszu, Ostrzeszowie i Odolanowie, włókienniczo-odzieżowy w Kaliszu, Krotoszynie i Zdunach oraz budowlany w Ostrowie Wielkopolskim. Okręg Jaworznicko-Chrzanowski (JiCh) – okręg przemysłowy, znajdujący się w południowej Polsce, w części województwa śląskiego oraz małopolskiego. Obejmuje obszary dawnego Zagłębia Krakowskiego. Obszar okręgu wynosi około 700km² i jest mieszka w nim ponad 270 000 osób. Często bywa zaliczany do mniejszych jednostek Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. JiCh obejmuje dwa duże ośrodki przemysłu, czyli Jaworzno i Chrzanów, dwa średnie, czyli Libiąż i Trzebinia oraz kilka mniejszych, jak Chełmek, Bukowno, Alwernia i Krzeszowice. W Jaworznie wysoko rozwinięty jest przemysł energetyczny, gdyż znajduję się tam Elektrownia Jaworzno, także dzięki dużej ilości kopalni znacznie rozwinął się przemysł górniczy. Inne gałęzie przemysłu wysoce rozwinięte w Jaworznie to: przemysł hutniczy, elektrotechniczny, chemiczny oraz szklarski. Zaś w powiecie chrzanowskim wysoce rozwiną się przemysł hutniczy, budowlany, a także środków transportu. Zdjęcie 16. Elektrownia w Jaworznie Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy (LiG) – jest to obszar miejsko przemysłowy w województwie dolnośląskim, składa się z 5 powiatów: głogowskiego, polkowickiego, lubińskiego, legnickiego oraz grodzkiego Legnicy. Znajduje się on na Nizinie Śląskiej oraz Wzgórzach Dalkowskich. Na obszarze tym mieszka ok. 500 tys. ludzi i zajmuje on powierzchnie 2735,87 km2. Do głównych ośrodków tego okręgu należą takie miasta jak: Legnica, Polkowice i Głogów. Bardzo duże znaczenie dla LiG-u ma przemysł górniczy, a konkretnie wydobycie rud miedzi w oddziałach wydobywczych KGHM, poprzez odziały: „ZG Lubin”, „ZG Rudna”, „ZG Polkowice-Sieroszowice”. Istotną rolę odgrywa także przemysł hutniczy, na który składają się poszczególne oddziały KGHM, a konkretnie Huty miedzi: „Legnica”, „Głogów I i II”, a także „Cedynia” w Orsku. Kolejną ważną dziedziną przemysłu dla Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego jest energetyka, albowiem przy hutach miedzi w Legnicy i Głogowie działają elektrociepłownie, zaś w Żarkowie planowane jest wybudowanie elektrowni zasilanej 50 wiatrakami. Zdjęcie 17. Fabryka Polkowice-Sieroszowice Olsztyński Okręg Przemysłowy (OOP) – jest to okręg przemysłowy zlokalizowany w powiecie olsztyńskim oraz ostródzkim. Głównym ośrodkiem miejskim OOP-u jest Olsztyn, zaś inne ważne ośrodki to: Ostróda, Morąg, Biskupiec, Olsztynek, Dobre Miasto i Barczewo. W zakładach i fabrykach OOP-u zatrudnionych jest ponad trzydzieści tysięcy osób. Do głównych obszarów przemysłu należy tutaj: przemysł drzewny, a konkretnie meblarski, płyt wiórowych i okleinowych oraz tartaczny, przemysł spożywczy, czyli mięsny, mleczarski, chłodniczy, przetwórstwa płodów rolnych, a także browarny, przemysł elektro-maszynowy, a w szczególności maszynowy, transportowy, metalowy, odlewniczy i elektroniczny, przemysł chemiczny, w skład którego wchodzi przemysł gumowy, tworzyw sztucznych oraz detergentów. Duże znaczenie ma tutaj także przemysł energetyczny, o czym świadczą elektrownie cieplne i wodne, przemysł mineralny, a konkretniej przemysł materiałów budowlanych i cegielniany. Bardzo ważny w OOP-ie jest także przemysł włókienniczy, a w szczególności odzieżowy, tkanin technicznych, łykowy oraz dziewiarski, a także przemysł poligraficzny i przemysł paszowy. Zdjęcie 18. Fabryka opon Michelin w Olsztynie Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg Przemysłowy (PiB) – jeden z wielu polskich okręgów przemysłowych, położony jest na Równinie Piotrkowskiej i Wysoczyźnie Bełchatowskiej. Zamieszkuje go ponad ćwierć miliona ludzi. Jego przemysł oparty jest głównie na wydobyciu węgla brunatnego oraz włókiennictwie. Do głównych ośrodków przemysłowych PiB-u zaliczamy takie miasta jak Piotrków Trybunalski oraz Bełchatów, stąd też nazwa tego okręgu, choć czasem też bywa określany mianem dwumiasta. Na jego terenie występują liczne złoża węgla brunatnego, głównie w okolicach gminy Kleszczów, zaś w niedalekiej odległości od Sulejowa znajdują się złoża skał wapiennych. PiB pod względem występujących w nim różnych gałęzi przemysłu możemy podzielić na Bełchatów i okolice, gdzie występuje głównie przemysł wydobywczy, a także na Piotrków i okolice, gdzie dominuje przemysł przetwórczy, maszynowy, włókienniczy, a także logistyka. W Bełchatowie i okolicach znajduje się największa w Europie elektrownia cieplna(Elektrownia Bełchatów), w której spalany jest węgiel brunatny, wydobywany z kopali odkrywkowej, która jest jednym z najważniejszych wykopów w Europie. Ma ona głębokość 190 metrów, szerokość ponad 2,5 kilometra, a długość niecałe 6 kilometrów. Jej wymiary spowodowały, iż ma ona miano „ największej dziury w Europie”. Zdjęcie 19. Kopalnia węgla brunatnego w Bełchatowie Zdjęcie 20. Elektrownia Bełchatów Jeśli zaś chodzi o przemysł Piotrkowa Trybunalskiego, to jest on znacznie bardziej zróżnicowany. Do największych zakładów tego regionu należą: zakłady przemysłu mechanicznego: „PZL-ZSM Piotrków” – produkujące elementy tłoczące, wtryskiwacze itp., a także „Häring” – firma produkująca czujniki i części do układów wtryskowych takich marek jak BMW czy Mercedes. Wysoko rozwinięty jest tu także przemysł włókienniczy, do którego należą zakłady: „Allan I Sp. oraz „Sigma” oraz przemysł przetwórczy – zakłady „Browar Kiper”. Wiele międzynarodowych koncertów utworzyło także w Piotrkowsko-Bełchatowskim Okręgu Przemysłowym swoje centra logistyczne, wśród nich wyróżniamy takie koncerny jak: „IKEA”, „ Kaufland” czy też „ProLogis”. Rybnicki Okręg Węglowy (ROW) – jeden z większych polskich okręgów przemysłowych, skupiający kilka dużych polskich miast oraz mniejszych miasteczek, znajdujących się na terenie Górnego Śląska. Ma on powierzchnię 1300 km². Na jego terenie zamieszkuje ponad 650 tysięcy osób. Głównym miastem okręgu jest Rybnik, zaś inne duże miasta to Jastrzębie-Zdrój, Racibórz, Żory i Wodzisław Śląski. Na terenie ROW-u działa Jastrzębska Spółka Węglowa, w skład której wchodzą kopalnie: „Jas-Mos”, „Borynia”, „Zofiówka”, „Pniówek” oraz „Krupiński”. Przemysł ROW-u jest skupiony głównie na górnictwie węgla kamiennego. Wykorzystywany jest on później w elektrowni w Rybniku oraz w trzech zakładach koksowniczych. W Rybnickim Okręgu Przemysłowym stosunkowo dobrze rozwinął się także przemysł: metalurgiczny, maszynowy, chemiczny, koksowniczy, budowlany, a także energetyczny. Występuje tu także przemysł elektromaszynowy, lecz reprezentowany jest ona zaledwie przez kolka większych zakładów, na przykład Zakłady Budowy i Remontu Maszyn Górniczych w Rybniku, fabryka kołków Raciborzu – „Rafako czy też fabryka obrabiarek ciężkich w Kuźni Raciborskiej – „Rafamet Zdjęcie 21. Elektrownia Rybnik Bibliografia: Encyklopedia Audiowizualna Britannica: - tom Ekonomia i gospodarka - tom Geografia I i II Świat - Atlas Geograficzny. wyd. Piętka Schematy: Zdjęcia: Autor opracowania: Marcin Marcinkowski

Zadanie: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Zadanie 8. Na mapie literami A–E oznaczono okręgi przemysłowe: łódzki, poznański, tarnobrzeski, wałbrzyski i podstawie: Geograficzny atlas Polski, Warszawa 2000, s. trzy litery oznaczające na mapie okręgi przemysłowe, których rola w gospodarce Polski zmniejszyła się po 1990 r. Dla każdego z tych okręgów określ główną przyczynę spadku jego znaczenia w gospodarce Polski. pokaż wskazówkę »pokaż odpowiedź

Po upadku systemu komunistycznego w Polsce Huta im. Sendzimira, podobnie jak szereg tego typu zakładów w kraju, znalazła się w bardzo trudnej sytuacji. Wymagała ona gruntownej modernizacji i restrukturyzacji. W związku z tym, a także z ogólnymi trendami w gospodarce światowej kombinat stracił na znaczeniu.

Przemysł - to dział gospodarki, który eksploatuje zasoby naturalne i przetwarza je na produkty, które zaspokoją potrzeby człowieka. Ze względu na charakter działalności wyróżnia się: przemysł wydobywczy; przemysł przetwórczy; przemysł do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych ludzi. Funkcje przemysłu: Produkcyjna – polegająca na pozyskiwaniu i przetwarzaniu surowców i półproduktów; Społeczna - stwarzanie miejsc pracy, podnoszenie kultury technicznej, zmiana warunków bytu; Przestrzenna - czyli przyspieszenie procesów urbanizacyjnych, przekształcanie środowiska. Czynniki lokalizacji przemysłu Przemysł nie jest i nie może być w poszczególnych krajach rozmieszony równomiernie. Wynika to z tego, że lokalizacja zakładów we wszystkich regionach kraju nie jest jednakowo opłacalna. Czynniki decydujące o powstaniu i rozwoju okręgów przemysłowych nazywamy czynnikami lokalizacji, a są nimi: czynniki przyrodnicze, techniczno-ekonomiczne, społeczno-polityczne. W zależności od rodzaju produkcji przemysłowej znaczenie każdego czynnika zmienia się pod wpływem czasu, co wynika przede wszystkim z rozwoju nauki, techniki oraz postępującego procesu globalizacji. Obecnie rola czynników przyrodniczych maleje, wzrasta natomiast znaczenie czynników techniczno-ekonomicznych i społeczno-politycznych. Współczesny główny czynnik lokalizacji dla gałęzi przemysłu to rynek zbytu. Korzyści czerpane z koncentracji przestrzennej przemysłu sprawiły, że zarówno w krajach uprzemysłowionych, jak też w wielu krajach, które ten dział gospodarki mają jeszcze słabo rozwinięty, powstały lub tworzą się okręgi przemysłowe. Niektóre z nich osiągnęły bardzo duże rozmiary i to właśnie w nich koncentruje się znaczny odsetek produkcji przemysłowej danych krajów, np. okręg Reńsko- Westfalski w Niemczech, Paryski lub Północny we Francji, okręg Turynu i Mediolanu we Włoszech, Doniecki na Ukrainie, Moskiewski (Centralny) leżący w Rosji, Tokio-Kawasaki-Jokohama w Japonii, Nowego Jorku w Stanach Zjedn. Ameryki, Sao Paulo u wschodniej części stanu Minas Gerais w Brazylii, Buenos Aires w Argentynie. Okręgi przemysłowe, czyli wielkie koncentracje różnorodnych gałęzi przemysłu odpowiednio ze sobą powiązanych, dzielimy na: ukształtowane dzięki bogatym zasobom surowców i energii; rozwijające się dzięki dogodnemu położeniu, np. na szlakach transportowych: rozwijające się dzięki koncentracji funkcji administracyjnych rozwijające się dzięki i naukom badawczym oraz o różnorodnych kwalifikacjach rozwijające się dzięki chłonnym rynkom zbytu. Okręgi przemysłowe Okręgiem przemysłowym nazywamy obszar o dużym nagromadzeniu zakładów przemysłowych, powiązanych ze sobą produkcyjnie. Okręg przemysłowy posiada znaczny odsetek ludności zatrudnionej w przemyśle oraz skupia znaczny potencjał wytwórczy na małym terenie. Typy okręgów przemysłowych Okręgi surowcowe- Istotną rolę w powstaniu okręgów przemysłowych na świecie odgrywało i nadal odgrywa występowanie surowców mineralnych. Szczególnie dotyczy to dużych zagłębi węgla kamiennego. Wiąże się to z tym, że węgiel kamienny przez długi czas był najważniejszym surowcem energetycznym na świecie, a jego jednostkowe zużycie w energochłonnych gałęziach przemysłu było znacznie większe niż obecnie. W związku z tym lokalizacja okręgów przemysłowych z dala od miejsc wydobycia węgla była nieopłacalna. Generalizując okręgi surowcowe charakteryzują się tym, że skupiają wydobycie różnorodnych surowców, produkcje paliw, energii, karbochemię powstałych ciężką chemię, hutnictwo metali powstałych przemysł metalowy oraz produkcję maszyn górniczych, urządzeń dla hutnictwa, ciężkich obrabiarek, maszyn budowlanych powstałych środków transportu. W KWR (Krajach Wysoko Rozwiniętych) w ostatnich dziesięcioleciach nastąpiło pewne przeobrażenie się strukturalne, które polegało na spadku znaczenia niegdyś kreujących je gałęzi przemysłu ciężkiego, a zatem rozwoju przemysłu samochodowego, lotniczego, zbrojeniowego, elektronicznego itp. Przykładem okręgów powstałych na bazie węgla kamiennego są: Okrąg Reńsko- Westfalski (Zagłębie Ruhy), Doniecki, Górnośląski, Północny we Francji. Okręgi transportowe – koncentrację przemysłu powoduje dogodne położenie komunikacyjne. W rejonach tych dobrze rozwinięte są przede wszystkim hutnictwo, przemysł maszynowy – głównie środków transportu, petrochemia oraz różne branże przemysłu chemicznego. Np.: Okręg Nadatlantycki w Stanach Zjednoczonych, okręgi w Japonii, Okręg Londyński. Okręgi wielkomiejskie – powstałe w dużych aglomeracjach miejskich przez znaczne zasoby siły roboczej, duże rynki zbytu itp. Rozwinęły się w nich gałęzie przemysłu niewymagające dużych ilości surowców, np. przemysł elektromaszynowy, chemiczny, poligraficzny oraz odzieżowy, spożywczy. Np. okręgi: Paryski, Kalifornijski, Moskiewski, Warszawski, Meksyku, Mediolanu. Okręgi technopolie – są to okręgi przemysłowe najnowszej generacji, skupiające zakłady przemysłu wysokiej techniki (high-technology). Okręgi stref specjalnych – współcześnie tworzące się rejony koncentracji przemysłu (nadmorskie miasta otwarte, specjalne strefy ekonomiczne). Rozwija się tam głównie przemysł elektromaszynowy, chemiczny i środków transportu. Najwięcej stref specjalnych występuje w Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej. Charakterystyka wybranych okręgów przemysłowych Główne ośrodki i okręgi przemysłu. Okręgi przemysłowe 1. Okręgi powstałe w Ameryce: Stany Zjednoczone Właśnie tam powstał największy światowy region przemysłowy, liczący pas długości ok. 600 km. wzdłuż wybrzeża atlantyckiego do Waszyngtonu do Bostonu. Cały ten obszar skupia ok. 20% amerykańskiego przemysłu. Okręg ten rozwinął się przez wymianę handlową z Europą jak i przez to, że tereny te zostały szybciej skolonizowane, a więc wcześnie rozpoczął się tu typ gospodarki europejskiej. Ważnym ośrodkiem handlowym i przemysłu stały się porty morskie - Nowy Jork, Filadelfia i Boston. Przemysł na tym obszarze posiada różnice w strukturze przemysłu. Okręg Nowojorski - znajduje się w części środkowej, której centrum stanowi Nowy Jork. Dominuje przemysł lekki dostarczający ¾ produkcji przemysłowej okręgu. Dostarcza tekstylia, odzież, futra, biżuterię, wyroby przemysłu poligraficznego oraz spożywczego. Przemysł ciężki rozwinął się na obrzeżach okręgu nowojorskiego. Ważną rolę odgrywa tam przemysł petrochemiczny (przemysł przerobu ropy naftowej), stoczniowy, maszynowy i elektrotechniczny. W północnej części okręgu, którego centrum stanowi Boston rozwinięty jest przemysł włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy oraz maszynowy i elektromechaniczny. Oddalenie od miejsc wydobywania surowców spowodowało rozwój przemysłów niewymagających wielu surowców i dużych ilości energii. Na południu rozwinięte są hutnictwo, przemysł metalowy, maszynowy, chemiczny, środków chemicznych oraz rafineryjny. Jest to spowodowane występowaniem na danym obszarze złóż węgla i rud żelaza w Appalachach oraz zasobom energii rzek płynących z owych gór. Główne miasto okręgu to Filadelfia. Okrąg Wielkich Jezior - jest to drugi region przemysłowy Stanów Zjednoczonych. Zajmuje on obszary tj. od Milwaukee po Detroit- Cleveland- Pitsburgh i Buffalo. Jego rozwój wiązał się z obecności złóż surowców mineralnych, zwłaszcza rud żelaza i miedzi. W owym regionie rozróżnia się trzy okręgi: 1) Chicago- Milwaukee, 2) Detroit- Cleveland- Pitsburgh, 3) Buffalo- Rochester. Dominuje tu hutnictwo, przemysł maszynowy, zwłaszcza produkcja samochodów. Rozwija się też przemysł spożywczy, którego największym ośrodkiem jest Chicago. Okręg Kalifornia- to trzeci region przemysłowy w Stanach Zjednoczonych. Rozciąga się na obszarach od San Diego po Los Angeles i San Francisco, jest najbardziej dynamicznie rozwijającym się przemysłem w Stanach Zjednoczonych. Dominuje tu przemysł samolotowy i rakietowy jak i elektroniczny. Zatoka Meksykańska- czwarty przemysł Stanów Zjednoczonych położony jest nad Zatoką Meksykańską, zajmuje zatem południowy i wschodni Teksas, cześć Luizjany i Oklahomy. Szczególnie rozwinięte gałęzie przemysłu to: petrochemia, przemysł tworzyw sztucznych i zbrojeniowy. Brazylia Największe okręgi przemysłowe Brazylii są zlokalizowane w São Paulo i w Rio De Janerio. Dominuje tam przemysł włókienniczy, odzieżowy, spożywczy, mineralny, oraz hutnictwo, maszynowy, metalowy. Przykładowy okręg to: Okręg Minas Gerais – głównie nastawiony jest na wydobywanie surowców, gdyż dysponuje bogatymi złożami rud żelaza, metali uszlachetniających stal, cyny, złota, uranu, toru oraz boksytów. Rozwinęło się tu hutnictwo żelaza, aluminium i manganu, przemysł obrabiarkowy, samochodowy oraz zbrojeniowy, petrochemiczny, włókienniczy i spożywczy. Warto również wspomnieć, że zajmuje się wytwarzaniem półfabrykatów dla zakładów zaawansowanego przetwórstwa w Rio de Janeiro i São Paulo. 2. Okręgi przemysłowe powstałe w Europie: Są one mniejsze niż okręgi amerykańskie, zaliczamy do nich: Niemcy Zajmuje pierwsze miejsce w Europie pod względem wielkości produkcji przemysłowej. Wydobywa się tam zasoby tj. węgiel kamienny i brunatny, ropę naftową i gaz ziemny, rudy cynku i ołowiu, sole potasowe, sól kamienną. Rozwinięte gałęzie przemysłu to chemiczny, maszynowy, stoczniowy, optyczny, włókienniczy, elektroniczny, hutnictwo metali oraz przemysł samochodowy Np.: Okręg Reńsko-Westfalski - to największy okręg przemysłowy w Europie. Na jego obszarze powstało kilkanaście dużych miast, np.: Essesn, Dortmunt, Düsseldorf. Okrąg ten ukształtował się w oparciu i zasoby węgla kamiennego, brunatnego, ołów, cynk oraz sól kamienną Zagłębia Rury. Na owym obszarze rozwinęło się hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, produkcja maszyn dla górnictwa, hutnictwa, urządzeń włókienniczych, uzbrojenia, obrabiarek. Równocześnie rozwijała się karbochemia z przemysłem sodowym. Spadek popytu na węgiel, stal, wyroby tradycyjnego przemysłu maszynowego zmusił do zmiany struktury gałęziowej przemysłu. Zaczęły rozwijać się wówczas dziedziny takie jak: przemysł fotochemiczny, farmaceutyczny, elektrotechniczny, elektroniczny i samochodowy. Gęstość zaludnienia w okręgu Reńsko- Westfalskim jest największa w Europie- przekracza 100 osób/ km2. Mieszka tu około 15 mln. ludzi, a w przemyśle pracuje ok. 2 mln. osób, co daje ponad 20% zatrudnionych w przemyśle. Francja Stanowi jedną z największych potęg gospodarczych i politycznych świata. Przemysł rozwija się tam bardzo dynamicznie. W fabrykach produkuje się chemikalia, tekstylia, odzież, samochody, samoloty oraz sprzęt elektroniczny. Duża część produkcji przemysłowej jest przeznaczana na eksport. Przykładowy okręg to: Okręg Paryski- jest największym okręgiem we Francji. Reprezentuje prawie wszystkie gałęzie przemysłu (oprócz wydobywczego i hutniczego). Słynie on z przemysłu samochodowego, lotniczego produkcji maszyn, urządzeń telewizyjnych i radiowych, elektrycznych przyrządów pomiarowych, wyrobów precyzyjnych. Duże znaczenie w Okręgu Paryskim ma przemysł chemiczny, który wytwarza tworzywa sztuczne, barwniki, lakiery, kosmetyki i leki. Dobrze rozwinięta jest produkcja odzieży, zwłaszcza luksusowej, poligrafia oraz kinematografia. Okrąg w Paryżu rozwinął się przede wszystkim dzięki doskonałemu połączeniu kolejowemu i kołowemu z innymi państwami. Wielka Brytania W Wielkiej Brytanii - najstarszym przemysłowym kraju świata, powstało kilka okręgów przemysłowych. Są to: 1) Londyński, 2) Birmingham, 3) Lancashire z Liverpool i Manchester, 4) Yorkshire z Leeds i Sheffield. Oprócz Londyńskiego wszytskie pozostałe tworzą jeden zwarty region. Okręg Londyński- jego centrum stanowi Londyn, który niegdyś był największym portem świata. Poprzez handel miasto to stało się stolicą finansową świata. Stworzyło do doskonałe warunki dla rozwoju przemysłu. Obecnie okręg ten cechuje duża dynamika rozwoju, którą wykazują przemysł elektroniczny i przetwarzanie danych. Rozwinięte dziedziny to: przemysł elektrotechniczny, produkcja maszyn i urządzeń. Ważną rolę odgrywa także przemysł lekki tj. włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy. Istotne znaczenie ma także przemysł chemiczny, który wykorzystuje ropę naftową jako podstawowy surowiec. Generalnie Okręg Londyński cechuje się niewielkim zużyciem surowców, tylko koncentracją nowoczesnych przemysłów posiadających wykwalifikowaną siłę roboczą. Okręg Yorkshire – znajduje się w środkowej Anglii, występują tam złoża surowców tj. węgiel kamienny, rudy żelaza, rudy cynku i ołowiu. Obecnie tradycyjne gałęzie przemysłu nie mają dużego znaczenia przez likwidacje węgla kamiennego i dużych kosztów siły roboczej. Zostały one zamienione na produkcję środków transportu, przemysłu precyzyjnego, elektronicznego i petrochemicznego. Główne ośrodki tegoż przemysłu to połączone blisko siebie miasta, powiązane ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie- Leeds i Sheffield. Rosja Ze względu na olbrzymie terytorium, liczbę ludności i duże zasoby naturalne Rosja należy do największych gospodarek świata. Powstały tam okręgi przemysłowe tj.: Centralny Okręg Przemysłowy - należy do najstarszych i największych okręgów w Rosji. Jest on bardzo rozległy i zwarty. Powstał w najsilniej zaludnionej europejskiej części Rosji- Moskwie. Dominuje tu przemysł budowy maszyn, środków transportu, elektrotechniczny, hutniczy, chemiczny, włókienniczy, odzieżowy, rafineryjny, tworzyw sztucznych oraz nawozów sztucznych i fosforowych. Uralski Okręg Przemysłowy – położony jest w środkowej i południowej części Uralu. Początkowo prace na tym obszarze związane były z górnictwem soli, rozkwitły one jednak po odkryciu licznych złóż rud żelaza, metali uszlachetniających stal, ołowiu, miedzi, cynku, złota, srebra, platyny a także węgla brunatnego, soli kamiennej, soli potasowych oraz różnorodnych surowców skalnych. W związku z tym obszar ten zaliczamy go do najbogatszych zagłębi surowców świata. Ważną pozycję zajmują przemysł maszynowy i chemiczny. Kuźniecki Okręg Przemysłowy – po Okręgu Uralskim jest drugim, co do znaczenia okręgiem przemysłowym. Znajduje się on w azjatyckiej części Rosji. Ukształtował się w oparciu o złoża węgla kamiennego, rud żelaza i rud cynkowo ołowianych. W strukturze gałęziowej okręgu dominuje górnictwo węgla, rud żelaza, hutnictwo oraz przemysł maszynowy. Doniecko-Naddnieprzański Okręg Przemysłowy – rozwinął się na Ukrainie (niewielka część znajduje się w Rosji). Powstanie okręgu wiąże się z bogatymi zasobami węgla kamiennego w Zagłębiu Krzyworoskim. Okręg skupia dziedziny górnictwa, hutnictwa, energetyki, przemysłu maszyn. Powstały także dogodne warunki do produkcji materiałów budowlanych, paliw płynnych, środków piorących oraz przemysłu lekkiego i spożywczego. Polska W Polsce za okręg przemysłowy uznane są skupiska zakładów silnie ze sobą powiązanych terytorialnie, które wytwarzają co najmniej 1% ogółu sprzedanej produkcji przemysłowej. Dla okręgów przemysłowych charakterystyczna jest także koncentracja ludności oraz duży stopień przekształcenia środowiska przyrodniczego. Obecnie w Polsce znajdują się 22 okręgi oraz kilkadziesiąt ośrodków przemysłowych. Należą do nich np.: Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) –to najważniejszy okręg przemysłowy Polski. Ukształtował się dzięki złożom węgla kamiennego, rud cynkowo- ołowianych. Na terenie GOPu rozwinęło się hutnictwo żelaza oraz metali nieżelaznych. Ważną pozycję zajmują: karbochemia, przemysł metalowy, środków transportu, zbrojeniowy, obrabiarkowy, przemysł lekki i spożywczy, produkcja materiałów budowlanym. Dodatkowo przemysł uzupełniają zakłady przemysłu ceramicznego, drzewno-papierniczego, dziewiarskiego, odzieżowego, poligraficznego, przetwórstwa spożywczego, szklarskiego, włókienniczego. GOP tworzy 14 większych miast i kilkanaście mniejszych miast i wsi. Najistotniejszym i największym miastem GOPu są Katowice. Warszawski Okręg Przemysłowy – to drugi okręg przemysłowy w Polsce pod względem wielkości produkcji przemysłowej. Znajduje się w środkowej Polsce, obejmuje województwo mazowieckie. Jego powierzchnia wynosi ok. 7 tys. km2. Rozwój zawdzięcza między innymi stołecznym funkcjom Warszawy. Charakterystyczne dla tego okręgu są duże udziały kapitału zagranicznego oraz liczne inwestycje. Rozwinięty jest tu przemysł elektrotechniczny, elektroniczny, precyzyjny, środków transportu i maszynowy, a także metalurgiczny, chemiczny, materiałów budowlanych, poligraficzny, spożywczy. Duże znaczenie ma też rozwój farmaceutyczny, kosmetyczny i odzieżowy. Największe ośrodki przemysłowe to Warszawa, Pruszków, Żyrardów, Piaseczno, Sochaczew, Ożarów oraz Mińsk Mazowiecki. 3. Okręgi przemysłowe powstałe w Azji: Japonia Japoński przemysł skupia się w wąskiej strefie. Zajmuje on blisko 15% powierzchni Japonii, czyli obszary od północnego Kiusiu wzdłuż wybrzeża Morza Japońskiego do Osaki-Nagoi, aż po Kanto. Wytwarza się tam ok. 80% produkcji przemysłowej. Wyróżniamy tam cztery okręgi przemysłowe: 1) Tokio-Jokohama, 2) Osaka-Kobe, 3) Nagoja, 4) południowa część Kiusiu. Okręg Tokio-Jokohama – znajduje się na przylegającej do Zatoki Tokajskiej Nizinie Kanto. Żyje tam ogromna liczba ludzi (gęstość zaludnienia wynosi ponad 20 tys. osób/km2), jest dobre położenie transportowe. Te dwa czynniki powodują rozwój przemysłu. Centrum okręgu stanowi jedno z największych miast świata- Tokio. Przemysł rozwija się we wszystkich dziedzinach oprócz wydobywczego. Najważniejszą rolę spełniają zatem przemysł: chemiczny, maszynowy, środków transportu, maszynowy, elektrotechniczny, poligraficzny i precyzyjny. Chiny Są światową potęgą przemysłową. Są wiodącym producentem bawełnianej przędzy i odzieży, znajdują się w czołówce wytwórców cementu, węgla, kwasu siarkowego, stali i energii elektrycznej. Okręgi przemysłowe na terenie Chin to np.: Okręg Fushun-Anshan– znajduje się w prowincji Liaoning w Chinach. Rozwija się dzięki zasobom węgla kamiennego, rud żelaza, magnezu a także ropy naftowej. Baza surowcowa pozwala na rozwój hutnictwa, karbochemii, produkcji maszyn. Naturalnie rozwija się tu także przemysł włókienniczy i tekstylny. Okręg Północny - (Pekin-Tianjin) znajdują się to zasoby węgla kamiennego, rud żelaza, ropy naftowej i wanadu. Jego baza surowcowa stwarza zatemdoskonałe warunki do rozwijania się hutnictwa żelaza i stopów metali, przetwórstwa węgla kamiennego i ropy naftowej. Okręg ten jest słynny z produkcji statków i samochodów osobowych. Przemysł lekki, spożywczy, kosmetyczny, elektroniczny oraz poligraficzny także zaczynają się stawać centrum przemysłu. Indie W przemyśle pracuje 13% ludności i wytwarza około 30% dochodu narodowego. Przemysł przetwórczy Indii wytwarza towary z branży konsumpcyjnej, włókienniczej, hutniczej. Przemysł chemiczny wytwarza głównie nawozy sztuczne. Bardzo dobrze rozwinięte jest włókiennictwo. Okręg Damodar – położony jest nad rzeką Damodar na pograniczu stanów Bengali Zachodni i Bihar w Indiach. To największy okręg przemysłowy w Indiach. Bywa nazywanyindyjskim Zagłębiem Ruhry. Występują tam złoża węgla kamiennego, rud żelaza, metali uszlachetniających, miedzi, miki oraz boksytów. Rozwija się przemysł metalowy, produkcji żelaza i stali, karbochemii oraz środków transportu. Wydobyciem węgla kamiennego w tym okręgu zajmuje się ponad 300 kopalń. Dostarczają one około 50% wydobycia tego surowca w całych Indiach. Największymi miastami są Ranigańdź i Bokaro. 4. Okręgi przemysłowe powstałe w Afryce: Głównie opierają się naprzemyśle wydobywczym (jedne z największych zasobów surowców mineralnych na świecie). Występują tu złoża złota, platyny, diamentów, węgla kamiennego, azbestu, rudy uranu, miedzi, chromu, manganu, żelaza oraz gazu ziemnego. RPA Okręg Witwatersrabd – znajduje się w prowincji Transwal w RPA. Poprzez złoża węgla, złota, diamentów jest jednym z najbogatszych zagłębi surowcowych na świecie. Jest największym okręgiem Afryki. Na eksport pozyskuje się tam głównie węgiel kamienny, złoto, patynę, srebro, diamenty, inne kamienie szlachetne, cynk, ołów itd. Rozwinął się tam także przemysł elektromaszynowy (produkujący np. samochody, wagony), przemysłowy i włókienniczy. Zair/Zambia Shaba-Copperbelt – powstał na pograniczu Zairu i Zambii, gdzie znajdują się zasoby miedzi, złota, srebra, uranu, kobaltu, cyny, germanu i tantalu. Początkowo przy udziale obcych kapitałów (brytyjskich, belgijskich i niemieckich) rozwinęło się hutnictwo metali na eksport. Później na terenie Shaby zaczęły rozwijać się przemysły tj. spożywczy, chemiczny, cementowy, które zaspokajały potrzeby lokalne. Główne ośrodki przemysłu to: Lubumbashi, Likasi w Zairze oraz Ndola i Mufulira w Zambii. Rozwój okręgów przemysłowych W wielu krajach okręgi przemysłowe ulegają głębokim przekształceniom. Jednocześnie, na obszarach wcześniej słabo zurbanizowanych wciąż powstają nowe okręgi. Główną przyczyną tego następstwa jest rozwój technologii. Zmiana ta wpływa na wielkość przedsiębiorstw, źródła zaopatrzenia w surowce, rynek pracy, lokalizacje działalności produkcyjnej. Prowadzi to do kształtowania się nowych przestrzeni ekonomicznych. Obecnie dysproporcje w uprzemysłowieniu poszczególnych kontynentów i krajów są ogromne i pogłębiają się. Wynika to z potencjału gospodarczego i polityki rozwoju poszczególnych państw. Największe różnice występują między krajami o słabo i dobrze rozwijającej się gospodarce. W rozwoju okręgów przemysłowych zauważamy następujące tendencje: w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo restrukturyzuje się stare surowcowe okręgi, likwidując przy tym przemysły uciążliwe dla środowiska; w krajach słabo rozwiniętych występuje dynamiczny rozwój okręgów przemysłowych nastawionych na przemysł surowcowy. Przemysł w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo charakteryzuje: rozwój tradycyjnych gałęzi przemysłu (górnictwa, hutnictwa, przemysłu spożywczego i włókienniczego) wysoki udział przemysłu wydobywczego w globalnej wartości produkcji przemysłowej (ok. 50%); tworzenie się okręgów przemysłowych o strukturze gałęziowej, charakterystycznej dla okręgów surowcowych; słabo rozwinięty przemysł maszynowy; brak przemysłów zaawansowanych technologii. Przemysł w krajach dobrze rozwiniętych gospodarczo charakteryzuje: deglomeracja okręgów przemysłowych; ograniczenie lub likwidacja przemysłu ciężkiego; likwidacja przemysłów degradujących środowisko naturalne; rozwijanie się przemysłu wysokiej techniki przynoszącego zyski; wzrost roli przemysłu high-technology w ogólnej produkcji przemysłowej. Rozmieszczenie produkcji przemysłowej na świecie. Wyróżnia się kilka regionów różniących się od siebie poziomem potencjału i strukturą gałęziową przemysłu. Należą do nich: kraje najlepiej rozwinięte gospodarczo (Stany Zjednoczone, Japonia, państwa Europy Zachodniej) o nowoczesnym potencjale technologicznym w wielu dziedzinach produkcji przemysłowej – rozwija się tutaj głównie przemysł high-technology; kraje Europy Środkowo-Wschodniej – o dużym potencjale przemysłowym, głównie przemysłu ciężkiego, który wymaga modernizacji i restrukturyzacji; Rosji – kraju bogatego w zasoby naturalne, który posiada dobrze rozwinięty przemysł środków produkcji; kraje Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej – o dynamicznie rozwijającym się przemyśle, głównie elektroniki użytkowej; Chiny – kraj, w którym bardzo szybko rozwijają się okręgi wydobywcze, głównie węglowe, przemysł elektromaszynowy, włókienniczy i odzieżowy oraz hutnictwo żelaza; kraje Ameryki Łacińskiej i Afryki, –w których systematycznie wzrasta eksploatacja surowców, głównie rud żelaza i metali nieżelaznych; kraje Bliskiego Wschodu nastawione na eksploatację i eksport ropy naftowej, gazu ziemnego. Bibliografia: ~ Bibliografia: Roman Domachowski „Geografia gospodarcza świata i Polski”. Wyd. Oświata. Warszawa 1999. Władysław Skrzypczak- „Geografia ekonomiczna. Uczniowie szkół średnich. Kandydaci na studia.” Wydanie czwarte- rozszerzone. EFEKT. Warszawa 1997 ”Repetytorium z geografii gospodarczej”. Praca zbiorowa pod redakcją Ireny Fierli. Wydanie VI. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2004. ”Geografia” Podręcznik część 2 szkoły ponadgimnazjalne zakres podstawowy. Jadwiga Kop, Maria Kucharska, Elżbieta Szkarłat. Wydawnictwo Szkolne PWN. Warszawa- Łódź 2004. rysunek1 rysunek Autor opracowania: Anna Pietruszczak

uczeń zna najważniejsze okręgi i ośrodki przemysłowe w Polsce, uczeń potrafi rozróżnić ośrodek przemysłowy od okręgu przemysłowego. uczeń potrafi wskazać na mapie wybrane okręgi przemysłowe, uczeń potrafi omówić czynniki lokalizacji i strukturę gałęziową wybranych okręgów przemysłowych,

Przemysł to piąty dział drugiej klasy liceum 4-letniego. Zawiera informacje o górnictwie, przetwórstwie przemysłowym i energetyce ujęte w ramach drugiego sektora gospodarczego. Porusza także problemy z zakresu wpływu przemysłu na środowisko globalne. Spis tematów (kliknij na temat, aby przejść do strony) Przemysł I Czynniki lokalizacji i rozwoju przemysłu Co znajdę w tym temacie? Rodzaje działalności przemysłowej Struktura gałęziowa przemysłu Przyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu Pozaprzyrodnicze (techniczne, społeczno-gospodarcze, polityczne) czynniki lokalizacji przemysłu Zmiana roli czynników lokalizacji przemysłu Korzyści i niekorzyści aglomeracji Deglomeracja przemysłu II Przemysł tradycyjny a przemysł zaawansowanych technologii Co znajdę w tym temacie? Różnice między przemysłem tradycyjnym i zaawansowanych technologii Czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego i przemysłu nowych technologii Cechy przemysłu tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii – porównanie Skutki rozwoju nowoczesnego przemysłu III Industrializacja, dezindustrializacja i reindustrializacja Co znajdę w tym temacie? Procesy industrializacji na świecie Procesy dezindustrializacji na świecie Procesy reindustrializacji na świecie Industrializacja, dezindustrializacja i reindustrializacja w Polsce IV Okręgi przemysłowe i technopolie na świecie Co znajdę w tym temacie? Typy koncentracji przemysłu Okręgi przemysłowe i technopolie świata Okręgi przemysłowe w Polsce Współczesne przemiany w przemyśle tradycyjnym i nowoczesnym V Budownictwo Co znajdę w tym temacie? Charakterystyka budownictwa Czynniki rozwoju budownictwa Rola budownictwa w gospodarce narodowej Budownictwo a krajobraz przyrodniczy i kulturowy VI Źródła energii Co znajdę w tym temacie? Podział źródeł energii Nieodnawialne źródła energii Surowce energetyczne Inne surowce o dużym znaczeniu w przemyśle – surowce metaliczne Odnawialne źródła energii Zalety i wady różnych źródeł energii VII Energetyka na świecie Co znajdę w tym temacie? Bilans energetyczny świata i jego zmiany Produkcja energii elektrycznej na świecie Bilans i mix energetyczny Polski Źródła energii w wybranych państwach świata Struktura produkcji energii a bezpieczeństwo energetyczne Niebezpieczne skutki rosnącego zapotrzebowania na energię VIII Energetyka jądrowa i OZE Co znajdę w tym temacie? Rozwój energetyki jądrowej Produkcja energii jądrowej na świecie Dylematy związane z wykorzystaniem energii jądrowej Energetyka jądrowa w Polsce Rozwój OZE Słownik Przejdź do słownika (kliknij) Aparat pojęciowy w tym dziale (kliknij aby rozwinąć definicję): Baza energetyczna Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje elektrownie i instalacje zapewniające dostawy prądu elektrycznego. Stanowi podstawę dla lokalizacji energochłonnych obiektów, takich jak huty czy niektóre zakłady chemiczne. Kliknij by dowiedzieć się więcej Baza surowcowa Jeden z najważniejszych przyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Istnienie wielu zakładów jest bezpośrednio (kopalnie) lub pośrednio (elektrownie, huty) związane z obecnością wybranych surowców mineralnych, albo półproduktów z innych działów gospodarki. Ze względu na zależność przemysłu od bazy surowcowej dokonano podziału lokalizacji na: przymusową, związaną i swobodną. Kliknij by dowiedzieć się więcej Bezpieczeństwo energetyczne Stopień, w jakim państwo jest samodzielne i stabilne pod względem produkcji energii. Opiera się głównie o zróżnicowanie miksu energetycznego oraz dywersyfikację dostawców surowców energetycznych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Bezrobocie strukturalne Jeden z rodzajów bezrobocia. Ten typ jest skutkiem zmiany struktury gospodarczej polegającej np. na dezindustrializacji i przekształceniu gospodarki w usługową, na skutek czego dawni pracownicy likwidowanych zakładów zostają pozbawieni pracy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Budownictwo Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na budowie rozmaitych konstrukcji, w tym domów mieszkalnych, zakładów, obiektów inżynieryjnych i infrastruktury. Kliknij by dowiedzieć się więcej Budownictwo lądowe Typ działalności w obrębie budownictwa, która obejmuje konstruowanie obiektów na lądzie takich jak: budynki i budowle, obiekty inżynieryjne (mosty, wiadukty, tunele), infrastruktura i inne obiekty. Kliknij by dowiedzieć się więcej Budownictwo wodne Typ działalności w obrębie budownictwa, która obejmuje konstruowanie obiektów na styku lądu i obszarów morskich oraz wód śródlądowych np. ujęć wodnych, śluz, kanałów, zapór, obiektów portowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Cynk i ołów (surowce metaliczne) Dwa ważne surowce metaliczne, znajdujące zastosowanie w przemyśle środków transportu, elektromaszynowym i zbrojeniowym. Światowe wydobycie wynosiło 13 mln 643 tys. ton cynku i 4 mln 640 tys. ton ołowiu w 2018 r. Kliknij by dowiedzieć się więcej Decyzja o warunkach zabudowy (WZ) Typ decyzji administracyjnej pozwalającej na wybudowanie konkretnego obiektu w danym miejscu, na podstawie obowiązującego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego lub (w przypadku jego braku) na podstawie decyzji wydanych wcześniej dla nieruchomości sąsiadujących. Kliknij by dowiedzieć się więcej Deglomeracja przemysłu Nurt w polityce gospodarczej, przedstawiający pozytywne skutki relokowania zakładów przemysłowych z obszarów dużych aglomeracji do małych i średnich miast oraz na wieś, wskazujący na wynikające z tego korzyści takie jak: większa dostępność przestrzeni, niższe koszty pracy, mniej obciążona infrastruktura, niższe podatki, lepszy stan środowiska czy obecność ulg, dotacji i Specjalnych Stref Ekonomicznych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Dezindustrializacja Przeciwieństwo industrializacji – proces upadku i likwidacji przemysłu (mający szereg zróżnicowanych przyczyn), polegający na zamykaniu zakładów przemysłowych (często ich relokowaniu w miejsca o niższych kosztach produkcji). Docelowo prowadzi do przekształcenia gospodarki z przemysłowej w usługową. Kliknij by dowiedzieć się więcej Dywersyfikacja źródeł energii Polityka polegająca na zróżnicowaniu źródeł produkcji energii (głównie elektrycznej), zamiast opierania się wyłącznie na jednym typie energii (zwłaszcza zależnym od zewnętrznych dostaw surowców). Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna maremotoryczna Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje ruch wody morskiej wynikający z falowania lub prądów morskich. Ma marginalne znaczenie w globalnej hydroenergetyce. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna maretermiczna Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje naturalne ciepło wody morskiej do produkcji energii. Ma marginalne znaczenie w globalnej hydroenergetyce. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna pływowa Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje ruch wody morskiej podczas naturalnych, codziennych pływów (zarówno przypływów, jak i odpływów). Na świecie jest obecnie kilka większych elektrowni tego typu, ale ich rola jest niewielka, a budowa kosztowna. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna przepływowa Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje naturalny spadek terenu i/lub dużą ilość wody transportowanej przez rzekę. Płynąca woda prowadzi do produkcji energii. Ze względu na brak zapory, nie ma możliwości regulacji ilości wytwarzanego prądu. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna szczytowo-pompowa Typ hydroelektrowni, wykorzystuje dwa sąsiadujące ze sobą jeziora, między którymi istnieje istotna różnica wysokości. Nocą woda jest pompowana ze zbiornika dolnego do górnego, a w ciągu dnia spuszczana w dół – dzięki czemu produkowana jest energia. Co interesujące, elektrownia ta ma ujemny bilans energetyczny, tzn. więcej prądu zużywa (na pompowanie wody) niż produkuje. Jest to jednak umyślne i przemyślane, ponieważ energia produkowana jest w czasie dużego zapotrzebowania (w ciągu dnia), a zużywana nocą (kiedy i tak muszą pracować i produkować prąd elektrownie cieplne). Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna zaporowa Typ hydroelektrowni, która działa na podobnej zasadzie jak elektrownia przepływowa, ale ma tą istotną przewagę, że może regulować wielkość produkowanej energii ze względu na istnienie tamy i zmagazynowanie wody w sztucznie utworzonym jeziorze. To najczęściej stosowany typ hydroelektrowni. Kliknij by dowiedzieć się więcej Emisyjność CO2 Stopień wpływu źródeł energii na środowisko naturalne poprzez wytwarzanie i wydzielanie do atmosfery dwutlenku węgla w procesie wykorzystania danego źródła w produkcji energii. Do źródeł wysoko emisyjnych należą nieodnawialne źródła energii (z wyjątkiem uranu) oraz biomasa. Najwyższą emisyjnością cechuje się węgiel brunatny, a najniższą energia wodna. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na wytwarzaniu i dostarczaniu energii elektrycznej i cieplnej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka geotermalna Typ energetyki wykorzystujący ciepło pochodzące z wnętrza Ziemi. Wykorzystywane jest ona zarówno w elektrowniach geotermicznych, jak również do bezpośredniego ogrzewania budynków, a nawet infrastruktury. Istnieje jednak relatywnie niewiele miejsc, w których tą energię można skutecznie wykorzystywać. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka jądrowa (atomowa) Typ energetyki, w której do produkcji energii wykorzystuje się uran. Należy do nieodnawialnych źródeł energii, jednak ma charakter nieemisyjny. Należy do źródeł energii budzących duże kontrowersje, gdzie pomimo dużej opłacalności ekonomicznej zarzuca jej się zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka wiatrowa Typ energetyki wykorzystujący naturalny ruch powietrza, który poruszając skrzydłami turbin wiatraków prowadzi do produkcji energii. Takie elektrownie lokowane są najczęściej w miejscach o częstym i stabilnym wietrze, zwłaszcza na obszarach nadmorskich, a nawet w wodzie (nieopodal brzegu). Kliknij by dowiedzieć się więcej Fotowoltaika Typ energetyki, która zajmuje się przetwarzaniem na energię promieniowania słonecznego (elektrownia słoneczna). Należy do najdynamiczniej rozwijających się dziedzin energii. Cieszy się dużą popularnością zwłaszcza w Niemczech, choć planuje się jej rozwój także w Polsce. Jednak ze względu na wysokie usłonecznienie i wyższe temperatury znajduje zastosowanie zwłaszcza w strefie zwrotnikowej i podzwrotnikowej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Gaz ziemny (surowiec energetyczny) Drugi obok ropy naftowej kluczowy surowiec energetyczny. Mieszanina lotnych węglowodorów, zwykle występujące w sąsiedztwie ropy naftowej (gaz mokry), ale może też występować samodzielnie (gaz suchy). Charakteryzuje się wysoką kalorycznością, nieznacznie tylko gorszą od ropy naftowej (9000 kcal/m3), jest przy tym paliwem znacznie bardziej ekologicznym. Wykorzystuje się go do produkcji paliwa (LPG), tworzyw sztucznych i materiałów syntetycznych, jak również do produkcji energii. W 2015 r. światowe wydobycie wynosiło 3 bln 505 mld metrów sześciennych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Gazownictwo Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na wytwarzaniu i dostarczaniu do odbiorców gazu. Kliknij by dowiedzieć się więcej Głód przestrzeni Potoczne określenie zjawiska niedoboru przestrzeni w miastach. Jest to problem obserwowany głównie w dużych ośrodkach, które np. z powodów fizycznogeograficznych lub ekonomicznych nie mogą się dalej rozrastać, a istnieje silne zapotrzebowanie na nową przestrzeń mieszkaniową i biurową. Kliknij by dowiedzieć się więcej Górnictwo Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na pozyskiwaniu surowców mineralnych w celu ich późniejszego przetworzenia. Kliknij by dowiedzieć się więcej Hydroenergetyka (energetyka wodna) Energetyka wykorzystująca wodę (zarówno morską jak i ze źródeł śródlądowych). Główne źródło energii odnawialnej, odpowiadające nawet za 60% energii produkowanej z OZE. Za jej wykorzystaniem przemawiają nie tylko względy ekologiczne, ale też wysoka opłacalność finansowa. Kliknij by dowiedzieć się więcej Industrializacja Inaczej uprzemysłowienie – proces powstawania i rozwoju przemysłu, zapoczątkowany w czasie rewolucji przemysłowej, polegający na masowym tworzeniu nowych zakładów produkcyjnych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Infrastruktura społeczna Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Zespół obiektów i urządzeń niezbędnych do zaopatrzenia obiektów w usługi społeczne (oświata, ochrona zdrowia), socjalne i kulturalne. Kliknij by dowiedzieć się więcej Infrastruktura techniczna Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Zespół obiektów i urządzeń niezbędnych do zaopatrzenia obiektów w prąd, ogrzewanie, wodę, gaz, odbiór ścieków i odpadów, a ponadto obiekty infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Klaster przemysłowy Specyficzna forma koncentracji przemysłu – zakładów działających w pokrewnych dziedzinach. Między zakładami w obrębie klastra występuje kooperacja oraz sieć powiązań, np. z zapleczem naukowo-badawczym czy instytucjami wsparcia biznesu. Kliknij by dowiedzieć się więcej Korzyści aglomeracji Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje zalety wynikające z koncentracji dużej liczby obiektów przemysłowych na obszarze jednej aglomeracji, związane z lepszą dostępnością kooperantów, dostęp do odpowiedniej infrastruktury, dużego rynku zbytu i zasobów siły roboczej (w tym wykwalifikowanej kadry). Kliknij by dowiedzieć się więcej Lokalizacja przymusowa przemysłu Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest bezpośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a jego położenie w innym miejscu jest niemożliwe. Do takich zakładów należą przede wszystkim kopalnie, szyby naftowe i szyby gazowe oraz platformy wydobywcze. Kliknij by dowiedzieć się więcej Lokalizacja swobodna przemysłu Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu nie jest związane z występowaniem surowców mineralnych i może zostać uruchomiony w dowolnym położeniu. Przyjmuje się, że do tej grupy należą wszystkie zakłady produkujące wyroby o masie lub wartości wyższej niż masa surowców niezbędnych do ich wytworzenia (co przekłada się na większą opłacalność transportu surowców). Podręcznikowym przykładem takiego zakładu jest piekarnia (lokalizowana w pobliżu rynku zbytu, a nie miejscu pozyskiwania zboża), ale w tej grupie znajduje się większość wszystkich zakładów przemysłowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Lokalizacja związana przemysłu Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest pośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a choć jego położenie jest możliwe teoretycznie w dowolnym miejscu, to rachunek ekonomiczny skłania do jego lokowania w pobliżu złóż surowców. Najczęściej dotyczy to takich zakładów, gdzie masa lub wartość gotowego wyrobu jest niższa niż masa lub wartość surowców niezbędnych do jego wytworzenia. Przykładami takich zakładów są: elektrownia węgla brunatnego i cukrownia (ze względu na brak opłacalności transportu odpowiednio węgla brunatnego i buraków cukrowych na duże odległości). Kliknij by dowiedzieć się więcej Metoda głębinowa Metoda wydobywania węgla (najczęściej kamiennego) polegająca na budowie podziemnej kopalni, w której wydobycie realizują górnicy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Metoda odkrywkowa Metoda wydobywania węgla (najczęściej brunatnego, rzadziej kamiennego) polegająca na jego pozyskiwaniu bezpośrednio z powierzchni ziemi (np. przy użyciu koparek), po usunięciu skał zalegających ponad pokładem surowca. Kliknij by dowiedzieć się więcej Metoda otworowa Metoda wydobywania paliw płynnych i gazowych, polegająca na wykonaniu pionowego odwiertu i bezpośredniej eksploatacji złoża bez zmian w podłożu (za wyjątkiem usunięcia zawartości złoża ze skał). Kliknij by dowiedzieć się więcej Miedź (surowiec metaliczny) Jeden z najważniejszych metali wykorzystywanych na świecie, odgrywa kolosalną rolę w elektronice, ze względu na właściwości przewodnictwa prądu, ale też jako stop w innych branżach przemysłu. Światowe wydobycie wynosiło 20,4 mln ton w 2018 r. Kliknij by dowiedzieć się więcej Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) Podstawowy dokument z zakresu planowania przestrzennego opracowywany i uchwalany przez gminy. Decyduje o dopuszczeniu na określonym obszarze wybranego typu zabudowy lub lokalizowania określonego typu obiektów. Kliknij by dowiedzieć się więcej Niekorzyści aglomeracji Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje wady wynikające z koncentracji dużej liczby obiektów przemysłowych na obszarze jednej aglomeracji, związane z wyższą konkurencją, deficytem przestrzeni, przekształconym środowiskiem, przeciążeniem infrastruktury i wysokimi kosztami pracy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Nieodnawialne źródła energii Typ źródeł energii, które są uzależnione od surowców energetycznych takich jak: węgiel (kamienny i brunatny oraz torf), gaz ziemny, ropa naftowa, łupki i piaski bitumiczne oraz uran. Surowce te ulegają stopniowemu zużyciu i wyczerpaniu. Za wyjątkiem wykorzystania uranu w energetyce jądrowej, wszystkie te źródła mają charakter wysokoemisyjny w zakresie CO2 i są niekorzystne dla środowiska naturalnego. Kliknij by dowiedzieć się więcej Odnawialne źródła energii (OZE) Typ źródeł energii, które są niezależne od dostawy surowców energetycznych ponieważ opierają się na niekończących się zasobach przyrody. Do produkcji energii wykorzystuje się: wodę morską i śródlądową, wiatr, energię słoneczną, biomasę i energię wnętrza Ziemi. Za wyjątkiem źródeł opartych o biomasę, charakteryzują się zerową emisyjnością CO2 i są przyjazne dla środowiska naturalnego. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy Obszar koncentracji ośrodków przemysłowych – duże skupisko zakładów, najczęściej w zespole miast (także dużych). Zlokalizowane zakłady mogą reprezentować różne gałęzie przemysłu, ale są ze sobą powiązane technicznie, produkcyjnie i ekonomicznie. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy miejski (wielkomiejski) Typ okręgu przemysłowego, który powstał dzięki obecności wielkiego rynku zbytu z jednoczesnymi dużymi zasobami siły roboczej – wokół dużej aglomeracji. Często obejmuje gałęzie przemysłu lekkiego nastawione na konsumpcję lokalnej ludności. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy poligenetyczny Typ okręgu przemysłowego którego powstaniu zadecydował szereg zróżnicowanych czynników występujących jednocześnie. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy surowcowy Typ okręgu przemysłowego powstały za sprawą obecności surowców mineralnych, wokół których ukształtował się przemysł wydobywczy i powiązane z nim gałęzie takie jak przemysł energetyczny, metalurgiczny i inne typu ciężkiego. Najpopularniejszy typ okręgu przemysłowego. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy surowcowy zrestrukturyzowany Typ okręgu przemysłowego, którego determinującym czynnikiem powstania były surowce naturalne, ale przeszedł on restrukturyzację (np. za sprawą wyczerpania złóż lub relokacji zakładów) i obecnie rozwijają się w nim inne gałęzie przemysłu, a nawet sektor usługowy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy transportowy Typ okręgu przemysłowego utworzony za sprawą doskonałego położenia, umożliwiającego import surowców naturalnych i tani eksport gotowych wyrobów. Dotyczy przede wszystkim obszarów nadmorskich z wielkimi portami handlowymi. Kliknij by dowiedzieć się więcej Ośrodek przemysłowy Niewielkie skupisko zakładów przemysłowych, najczęściej w małym lub średnim mieście, gdzie przemysł stanowi istotny sektor życia gospodarczego, a często jest wiodącym pracodawcą. Kliknij by dowiedzieć się więcej Park naukowy Niewielki kompleks laboratoryjny (najczęściej w obrębie uczelni wyższych), przygotowujący innowacyjne projekty do wdrożenia w przemyśle zaawansowanych technologii. Kliknij by dowiedzieć się więcej Park technologiczny Bardziej zaawansowana forma kompleksu zaawansowanych technologii, w porównaniu z parkami naukowymi obejmują już zarówno instytucje badawcze jak i innowacyjne przedsiębiorstwa, tworzące zwarty obszar koncentracji przemysłu w obrębie miasta. Kliknij by dowiedzieć się więcej Pas rdzy Obszar w Stanach Zjednoczonych w sąsiedztwie Wielkich Jezior, w przeszłości nazywany Pasem Stalowym, gdzie zlokalizowane były liczne zakłady przemysłu ciężkiego. Na skutek dezindustrializacji obszar ten znalazł się w głębokim kryzysie gospodarczym. Kliknij by dowiedzieć się więcej Platforma wydobywcza Jedna z metod pozyskiwania ropy naftowej i gazu ziemnego. Opiera się o instalację (platformę) umieszczoną na powierzchni zbiornika wodnego (morza lub oceanu), z poziomu której następuje pozyskiwanie surowca z dna zbiornika. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przemysł ciężki Rodzaj działalności przemysłowej, obejmuje gałęzie takie jak: przemysł wydobywczy, budowlany i energetyczny oraz część przemysłu przetwórczego. Jest nastawiony na produkcję maszyn i urządzeń oraz półproduktów do dalszego wykorzystania. Produkcja zazwyczaj przeznaczona jest dla innych branż przemysłowych i do wykorzystania w działalności gospodarczej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przemysł lekki Rodzaj działalności przemysłowej, obejmuje część przemysłu przetwórczego. Jest nastawiony na produkcję artykuł konsumpcyjnych dla odbiorców indywidualnych (konsumentów) na masową skalę, często z wykorzystaniem półproduktów pochodzących z przemysłu ciężkiego i rolnictwa. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przemysł zaawansowanych technologii (high-tech) Typ nowoczesnego przemysłu opartego o innowacje. Dominują zarówno nowe metody produkcji, jak i nowe modele zarządzania. Gotowy produkt cechuje się wysokim stopniem zaawansowania technicznego, często przeznaczony jest jedynie dla wyspecjalizowanych odbiorców. Bardzo istotnym elementem tego typu przemysłu jest udział zaplecza naukowo-badawczego w tworzeniu wyrobów przemysłowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przetwórstwo przemysłowe Wiodąca działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na przetwarzaniu surowców mineralnych oraz półproduktów uzyskiwanych z rolnictwa (także z innych działów przemysłu) w celu tworzenia nowych wyrobów przemysłowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Reindustrializacja Proces odbudowy znaczenia przemysłu w gospodarce, poprzez ponowny wzrost zatrudnienia w tym sektorze na bazie nowo tworzonych zakładów, zazwyczaj z branży przemysłu zaawansowanych technologii. Kliknij by dowiedzieć się więcej Relokacja przemysłu Proces polegający na przenoszeniu zakładów przemysłowych w do nowej lokalizacji, najczęściej z krajów wysokorozwiniętych o wysokich kosztach pracy do państw rozwijających się, gdzie koszty te są znacznie niższe, a przez to opłacalność produkcji – wyższa. Prowadzi do dezindustrializacji. Kliknij by dowiedzieć się więcej Restrukturyzacja przemysłu Proces przemiany przemysłu polegający najczęściej na zmianie jego struktury gałęziowej (np. z przemysłu ciężkiego w przemysł lekki lub przemysł zaawansowanych technologii) albo przekształcenie zakładów przemysłowych w obiekty usługowe. Kliknij by dowiedzieć się więcej Ropa naftowa (surowiec energetyczny) Najważniejszy na świecie surowiec energetyczny. Ciekła kopalina, mieszanina węglowodorów. Cechuje się bardzo wysoką kalorycznością na poziomie 10 000 kcal/kg, ale jest paliwem wysoko emisyjnym, bardzo szkodliwym dla środowiska. Wykorzystywana jest przede wszystkim w przemyśle paliwowym do produkcji oleju napędowego i benzyny, ale używa jej się także w przemyśle chemicznym (leki, farby, kosmetyki, ale też oleje i smary samochodowe). Jest także wykorzystywana w produkcji energii cieplnej i elektrycznej. W 2019 r. wydobywano na świecie 82 mln 342 tys. baryłek. Kliknij by dowiedzieć się więcej Specjalna Strefa Ekonomiczna Obszar o szczególnych, preferencyjnych zwolnieniach podatkowych dla działających na jego obszarze przedsiębiorstw. W Polsce Strefy funkcjonują od 1995 r. i jest ich obecnie 14. Celem ich utworzenia jest zachęcenie (zwłaszcza zagranicznych przedsiębiorców) do inwestowania i tworzenia miejsc pracy na obszarach dotkniętych problemem bezrobocia. Kliknij by dowiedzieć się więcej Szyb naftowy/gazowy Technika wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego na powierzchni lądu, polegająca na wykonaniu odwiertu wydobywczego w miejscu występowania surowca. Kliknij by dowiedzieć się więcej Technopolia Najbardziej zaawansowana forma koncentracji przemysłu wysokich technologii. To rozległe okręgi przemysłowe, w których funkcjonuje wiele nowoczesnych zakładów, liczne uczelnie wyższe, instytuty naukowe, ale także instytucje otoczenia biznesu np. z zakresu finansów i wsparcia instytucjonalnego, które pomagają na etapie wdrożeniowym produktu (np. kredytując taką działalność). Ich powstanie zależy od szeregu czynników technologicznych, ekonomicznych i społecznych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Uran (surowiec energetyczny) Jeden z wykorzystywanych surowców energetycznych na świecie. To pierwiastek promieniotwórczy wykorzystywany do produkcji energii w elektrowniach jądrowych. Jest paliwem o najwyższej kaloryczności na świecie równej według różnych źródeł między 12,5-20 miliardów kcal (odpowiednik 2 500 000 kg węgla lub prawie 2 000 000 kg produktów naftowych). Światowe wydobycie w 2019 r. wynosiło 53 500 ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Węgiel brunatny (surowiec energetyczny) Jeden z wykorzystywanych surowców energetycznych na świecie. Paliwo stałe pochodzenia roślinnego, zawiera od 62% do 75% pierwiastka węgla. W porównaniu z węglem kamiennym cieszy się znacznie niższą kalorycznością (2000-3000 kcal/kg), dodatkowo jest mokry (i ciężki) i kruchy, przez co nie nadaje się do transportu na duże odległości i cechuje się ogólną małą opłacalnością. Z tych wszystkich powodów, wykorzystuje się go prawie wyłącznie do produkcji energii, a elektrownie opalane tym rodzaje węgla lokuje się w bezpośrednim sąsiedztwie złóż. Jest niezwykle szkodliwy dla środowiska. W przytłaczającej większości przypadków wydobywany jest metodą odkrywkową, ze względu na płytkie zaleganie pod ziemią. Światowe wydobycie w 2018 r. było na poziomie 1 mld 183 mln ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Węgiel kamienny (surowiec energetyczny) Jeden z najważniejszych surowców energetycznych na świecie. Paliwo stałe pochodzenia roślinnego, typ węgla o zawartości od 75% do 98% pierwiastka węgla. Wartość energetyczna paliwa sięga 5000-6000 kcal/kg, a więc dwukrotnie mniej niż ropy naftowej, cechuje się przy tym równie dużą, a w niektórych kwestiach nawet większą szkodliwością dla środowiska. Oprócz wykorzystania w produkcji energii, znajduje zastosowanie w hutnictwie (koks), przy produkcji smoły, barwników i leków. w 2018 roku wydobywano 7 mld 727 mln ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Zaplecze naukowo-badawcze Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje instytuty naukowe i badawcze oraz uczelnie wyższe, które zapewniają napływ innowacji oraz wykwalifikowanej kadry, a także mogą wspierać proces badawczy i wdrożeniowy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Żelazo (surowiec metaliczny) Jeden z najważniejszych metali wykorzystywanych na świecie, wykorzystywany jest przede wszystkim do produkcji stali, z której z kolei wytwarza się niezliczone elementy w budownictwie, przemyśle elektromaszynowym czy środków transportu. Światowe wydobycie wynosiło w 2019 r. 2,5 mld ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej

Okręgi przemysłowe. Okręgi przemysłowe W Polsce największą koncentracją przestrzenną przemysłu stanowi górnośląsko-krakowska aglomeracja okręgów, na którą składają się Górnośląski Okręg Przemysłowy, Rybnicki Okręg Węglowy oraz okręgi krakowski, bielski, poleca 85 %.

W geografii ekonomicznej ośrodkiem przemysłowym jest miejscowość (zazwyczaj miasto), w której znajduje się zakład przemysłowy. Natomiast obszary dużej koncentracji różnych gałęzi przemysłu odpowiednio ze sobą powiązanych nazywane są okręgami przemysłowymi. Okręgi przemysłowe można podzielić na: okręgi surowcowe; zrestrukturyzowane okręgi o genezie surowcowej; okręgi o innej genezie. Przeważająca część produkcji przemysłowej świata koncentruje się nadal w ukształtowanych w przeszłości wielkich okręgach przemysłowych w KWR. Okręgi te tracą jednak na znaczeniu. Ich rozwój, mimo postępujących przekształceń strukturalnych jest mało dynamiczny. W tym względzie dystansują je wyraźnie nowe centra przemysłowe skupiające gałęzie zaawansowanych technologii – high – tech , jak również szybko rozwijające się ośrodki przemysłowe w krajach nowo uprzemysłowionych. Okręgi przemysłowe, czyli wielkie koncentracje różnorodnych gałęzi przemysłu odpowiednio ze sobą powiązanych, można podzielić na: ukształtowane dzięki bogatym zasobom surowców i energii, rozwijające się dzięki dogodnemu położeniu na szlakach transportowych, koncentracji funkcji administracyjnych i naukowo – badawczych oraz dzięki dużym zasobom siły roboczej o różnorodnych kwalifikacjach i chłonnym rynku zbytu. Okręgi surowcowe skupiają wydobycie różnorodnych surowców, produkcję paliw i energii, karbochemie i chemię nieorganiczną, hutnictwo metali i przemysł metalowy oraz produkcję maszyn górniczych, urządzeń dla hutnictwa, ciężkich obrabiarek, maszyn budowlanych i różnorodnych środków transportu. W KWR przeszły one w ostatnich dziesięcioleciach poważne przeobrażenia strukturalne, polegające na spadku znaczenia kreujących je niegdyś gałęzi przemysłu ciężkiego, a zarazem na rozwoju przemysłu samochodowego, lotniczego, zbrojeniowego, precyzyjnego, elektronicznego, petrochemicznego i poligraficznego. Najważniejszymi okręgami surowcowymi są: Okręg Uralski w Rosji. Jest największym okręgiem przemysłowym w Rosji, zaliczanym do najbogatszych zagłębi surowcowych świata. W paleozoicznych kompleksach skalnych Uralu Środkowego i Uralu Południowego zalegają bogate złoża rud żelaza i metali uszlachetniających stal, miedzi, cynku, ołowiu, złota, srebra i platyny oraz złoża węgla brunatnego, soli kamiennej i soli potasowych, azbestu, boksytów i różnorodnych surowców skalnych. Baza paliwowa samego Uralu jest skromna, nie opodal znajdują się jednak wielkie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego basenu Wołżańsko – uralskiego i rejonu Uchty oraz złoża węgla kamiennego w rejonie Workuty (Peczorskie Zagłębie Weglowe). W oparciu o miejscowe surowce i dowozone paliwa rozwinęło się na wielką skalę hutnictwo żelaza i stali (Magnitogorsk, Nizny Tagił, Czelabińsk) oraz miedzi, aluminium, magnezu, cynku, ołowiu i niklu (Orsk, Czelabińsk). Na tej bazie rozwinięto produkcje urządzeń dla górnictwa i hutnictwa, traktorów, koparek, taboru kolejowego, różnorodnego uzbrojenia, samochodów, samolotów i turbin (Czelabińsk, Niżny Tagił, Magnitogorsk, Jekatierinburg), a w oparciu o surowce chemiczne ( w tym dostarczane rurociągami – ropę i gaz ziemny) produkcję nawozów sztucznych, kwasu siarkowego i paliw płynnych (Ufa, Bieriezniki, Perm). Rynek zbytu oraz ogromne zasoby drewna w pobliskich kompleksach leśnych umożliwiły rozwój przemysłu celulozowo – papierniczego. Okręg uralski jest też, podobnie jak większość obszarów uprzemysłowionych i zurbanizowanych na świecie, skupiskiem wielu ośrodków przemysłu lekkiego i spożywczego. Kuźnieckie Zagłębie Węglowe na Syberii rozwinęło się w oparciu o zasobne złoża węgla kamiennego (koksującego i energetycznego), rudy żelaza oraz cynku i ołowiu. Jest drugim pod względem znaczenia (po Okręgu Uralskim) ośrodkiem surowcowym w Rosji. Dominuje w nim hutnictwo metali – żelaza (Nowokuźnieck, Biegowo). Rozwinęła się również karbochemia i produkcja nawozów sztucznych (Nowokuźnieck, Kamerowo), a w pobliżu kombinatów metalurgicznych – przemysł metalowy, elektromaszynowy i zbrojeniowy. Na bazie ropy naftowej dostarczanej z Niziny Zachodniosyberyjskiej rozwija się przemysł petrochemiczny, a w oparciu o wielkie zasoby drewna rosnącej w pobliżu tajgi – przemysł drzewny i celulozowo – papierniczy. Kubas integruje się z aglomeracja miejsko – przemysłową Nowosybirska, w której rozwinęło się hutnictwo żelaza i cyny, produkcja maszyn rolniczych, obrabiarek, nawozów sztucznych, obuwia i różnorodnych artykułów spożywczych. Donieckie Zagłębie Węglowe we wschodniej Ukrainie obfituje w zasoby węgla kamiennego, rtęci i soli kamiennej. W oparciu o te surowce oraz dowożone z innych rejonów Ukrainy powstały tu huty żelaza i metali nieżelaznych, przemysł chemiczny oraz ciężkie branże przemysłu elektromaszynowego. W oparciu o rozwijające się hutnictwo wykształciły się stalochłonne gałęzie przemysłu maszynowego, zwłaszcza produkcja urządzeń dla górnictwa i hutnictwa (Kramatorsk, Gorłowka), taboru kolejowego, czołgów, traktorów (Charków) oraz łożysk tocznych, obrabiarek i maszyn budowlanych. Chłonny rynek zbytu stworzył dogodne warunki do rozwoju produkcji materiałów budowlanych, paliw płynnych i środków piorących oraz przemysłu lekkiego i spożywczego. Górnośląski Okręg Przemysłowy w Polsce. Jest to typowy okręg surowcowy, zlokalizowany w zagłębiu węgla kamiennego. Dominuje tu przemysł ciężki - górnictwo węgla kamiennego, hutnictwo żelaza (Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Ruda Śląska), energetyka (Jaworzno, Łaziska Górne) i przemysł maszynowy (Sosnowiec, Katowice, Mikołów). Chłonny i skoncentrowany rynek zbytu wpłyną na rozwój przemysłu lekkiego, spożywczego i produkcji różnorodnych materiałów budowlanych. Okręg Północno-Wschodni (Fushun-Anshan) w Mandżurii powstał dzięki zasobom węgla kamiennego, ropy naftowej oraz rud żelaza i magnezytu. Jego baza surowcowa stwarza doskonałe warunki do rozwoju hutnictwa żelaza i metali niezależnych (Anshan, Benxi, Shenyang), a w konsekwencji również karbochemii, produkcji maszyn dla górnictwa i hutnictwa, obrabiarek i turbin (Sheyang, Anshan, Fushun), taboru kolejowego (Dalin) i paliw płynnych (Anshan, Dalin). Podobnie jak we wszystkich kształtujących się okręgach surowcowych, tutaj także rozwija się przemysł włókienniczy i tekstylny, bazujący na rozległym miejscowym rynku zbytu, lokalnych uprawach roślin włókienniczych i dużych zasobach kobiecej siły roboczej. Okręg Północny (Pekin-Tianjin) w Chinach dysponuje wielkimi zasobami węgla kamiennego, ropy naftowej, rud żelaza i wanadu. W oparciu o te surowce rozwija się hutnictwo żelaza i stopów metali (Pekin, Tangsham, Tianjin) oraz przetwórstwo węgla kamiennego i ropy naftowej (Pekin, Tianjin). W związku z tym okręg ten przoduje w produkcji statków (Tianjin) i samochodów osobowych (Pekin). Staje się także centrum przemysłu lekkiego, spożywczego, kosmetycznego, elektronicznego i poligraficznego. Okręg Damodar leży we wschodnich Indiach na pograniczu stanów Bengal Zachodni i Bihar dysponuje złożami węgla kamiennego, rud żelaza, miedzi i boksytów. Przy tak dogodnych warunkach stał się już centrum indyjskiej karbochemii i nawozów azotowych (Jamshedpur, Sindri), hutnictwa żelaza i stali (Jamshedpur, Asansol), a także ważnym regionem koncentracji przemysłu metalowego, obrabiarkowego i środków transportu. Okręg Minas Gerais w Brazylii rozwija się w oparciu o bogate złoża rud żelaza, cyny, uranu, boksytów i złota. Powstał tu przemysł metalurgiczny, motoryzacyjny, petrochemiczny, włókienniczy i spożywczy. Okręg ten pracuje również na potrzeby przemysłu wysokich technologii zlokalizowanego w Rio de Janeiro i Sao Paulo. Energia elektryczna potrzebna do rozwoju tego okręgu wytwarzana jest w pobliskich elektrowniach wodnych. Okręg Witwatersrand w prowincji Transwal w RPA należy do najbogatszych zagłębi surowcowych na świecie. Wydobywa się w nim węgiel kamienny, rudy żelaza, chromu, niklu, manganu, wanadu, kobaltu, miedzi, cynku i ołowiu, cyny, złoto, srebro, platynę, diamenty oraz fosforyty. W oparciu o tak bogatą bazę surowcową rozwinęło się hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, produkcja różnorodnych związków chemicznych na bazie węgla (miedzy innymi paliw płynnych), wyrobów metalowych, obrabiarek, broni, urządzeń górniczych, taboru kolejowego i samochodów oraz cementu, kwasu siarkowego i nawozów sztucznych. Głównymi ośrodkami tego największego w Afryce okręgu przemysłowego są: Johannesburg, Germiston, Springs i Krugersdorp. Okręg Shaba-Copperbelt na pograniczu Zambii i Demokratycznej Republiki Konga (dawniej Zair) posiada duże zasoby rud kobaltu, miedzi, cyny, uranu oraz złota. Z tego względu występuje w nim wyraźna dominacja hutnictwa metali nieżelaznych. Rozwinęło się ono przy dużym udziale kapitału zagranicznego i wytwarza produkty przeznaczone na eksport. W krajach wysoko rozwiniętych dawne okręgi o genezie surowcowej zostały zrestrukturyzowane i dzisiaj nie dominuje już w nich przemysł ciężki. Większy udział ma w nich przemysł wysokich technologii. Do okręgów tego typu należą: Okręg Reńsko-Westfalski w Niemczech, którego główną część stanowi Zagłębie Ruhry. Ukształtował się w miejscu wydobycia węgla kamiennego i brunatnego, rud cynku i ołowiu oraz soli kamiennej. Na bazie miejscowych surowców i dowożonych rud żelaza rozwinęło się hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych (Essen, Duisburg, Oberhausen) oraz produkcja urządzeń dla górnictwa i hutnictwa, maszyn włókienniczych, obrabiarek, taboru kolejowego i różnorodnego uzbrojenia (Essen, Dortmund, Dusseldorf, Bochum). Równocześnie rozwijała się karbochemia, przemysł sodowy i włókienniczy. Spadek popytu na węgiel, stal, produkty ciężkiej chemii i wyroby tradycyjnego przemysłu maszynowego wymusza zmiany struktury gałęziowej przemysłu w tym okręgu. Dynamicznie rozwija się więc przemysł petrochemiczny (Kolonia, Gelsenkirchen, Wesseling), farmaceutyczny (Leverkusen), fotochemiczny (Kolonia, Dusseldorf), elektrotechniczny, elektroniczny i precyzyjny (Dusseldorf, Kolonia, Essen, Monchengladbach) oraz samochodowy (Kolonia, Bochum). Jest to nadal największy okręg przemysłowy Europy. Na jego obszarze mieszka około 15 mln ludzi, a w przemyśle pracuje ok. 2 mln osób (ponad 20 % zatrudnionych w przemyśle niemieckim). Okręg Yorkshire-Humberside znajduje się w środkowej Anglii. Powstał na bazie węgla kamiennego, rud żelaza oraz cynku i ołowiu. Jest jednym z trzech wielkich okręgów angielskich ukształtowanych na bazie surowców mineralnych. W miarę wyczerpywania się miejscowych rud żelaza zaczęto je przywozić do obsługującego ten okręg portu Hull ze Szwecji, Brazylii i Kanady. Obok starych ośrodków hutniczych związanych z węglem (Sheffield) powstały wiec nowe huty w pobliżu portów (Scunthorpe). Tradycyjne gałęzie przemysłu (karbochemia, hutnictwo, przemysł metalowy, włókienniczy i odzieżowy) nie maja już dzisiaj większego znaczenia, głównie na skutek likwidacji nierentownych kopalni węgla kamiennego i znacznego wzrostu kosztów zaangażowania siły roboczej. Dominuje wytwórczość przemysłu środków transportu, precyzyjnego, elektronicznego i petrochemicznego. Głównymi centrami przemysłu tego okręgu są połączone konurbacje Leeds i Sheffield. Zagłębie Północne we Francji rozwinęło się dzięki złożom węgla kamiennego. W oparciu o węgiel kamienny rozwinęła się karbochemia i produkcja stali, zaś w oparciu o lokalne uprawy lnu – przemysł włókienniczy. W związku z rozwiniętym hutnictwem powstał przemysł metalowy, maszyn włókienniczych i urządzeń dla górnictwa. Likwidacja nierentownych kopalni węgla kamiennego zmusiła do restrukturyzacji gospodarki regionu. W miejsce tradycyjnych branż powstały nowe, reprezentowane przez zakłady wytwarzające środki transportu, podzespoły i wyroby elektroniczne, barwniki chemiczne, włókna syntetyczne i lekarstwa. Rozwiną się też przemysł petrochemiczny, poligraficzny i spożywczy. Centrum tego regionu jest Lille – Roubaix – Tourcoing Okręg Północno-Wschodni obejmuje atlantyckie wybrzeże USA i region Appalachów. Występują w nim w dużym stopniu już wyeksploatowane złoża węgla kamiennego, rud żelaza, manganu oraz cynku i ołowiu. Tradycyjne hutnictwo żelaza zlokalizowane było głównie w rejonie Pittsburgha oraz w portach wschodniego wybrzeża. Na bazie surowców mineralnych i hutnictwa żelaza rozwinął się przemysł metalowy, stoczniowy, zbrojeniowy i chemiczny. Obecnie jednak przeważa w tym okręgu produkcja przemysłu wysokich technologii. Głównymi ośrodkami przemysłowymi są Pittsburgh, Nowy Jork, Filadelfia, Boston i Baltimore. Okręg Przyjeziorny w USA wytworzył się na bazie rud żelaza i miedzi. Rozwinięte hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych traci na znaczeniu, natomiast zwiększa się rola przemysłu petrochemicznego, elektronicznego, poligraficznego i drzewno-papierniczego. Duży jest też udział przemysłu środków transportu i spożywczego. Najważniejszymi ośrodkami przemysłowymi są Chicago, Detroit, Cleveland i Toledo. Na świecie istnieją także okręgi przemysłowe nie związane bezpośrednio z bazą surowcową. Rozwijają się w nich przede wszystkim energo- i materiałooszczędne gałęzie przemysłu. Tego typu okręgi przemysłowe powstają najczęściej w wielkich metropoliach. Przykładami mogą być: w Europie - Paryż, Londyn, Berlin, Monachium, Hamburg, Rotterdam, Mediolan, Madryt, Moskwa, Warszawa, Budapeszt; w Azji - Keihin (Tokio, Jokohama, Chiba), Hanshin (Osaka, Kobe, Kioto), Chukyo (Nagoja, Toyota), Seul, Singapur, Kuala Lumpur, Bombaj, Kalkuta, Dżakarta; w Ameryce Północnej - Los Angeles, San Francisco, Nowy Orlean, Meksyk; w Ameryce Południowej - Rio de Janeiro, Sao Paulo, Buenos Aires; w Afryce - Kair, Lagos; w Australii - Sydney i Melbourne. W Polsce przemysł skupiony jest w okręgach przemysłowych, czyli w skupiskach zakładów ściśle ze sobą powiązanych terytorialnie, wytwarzające w sumie, co najmniej 1% produkcji przemysłowej. Obecnie wyodrębniono 22 okręgi przemysłowe, które swe początki miały już w okresie zaborów, podczas których rozwijały się w różnym

Warszawski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe należy wymienić: Warszawę, Wołomin, Otwock, Piaseczno, Legionowo, Konstancin-Jeziorna, Pruszków; bardzo duży udział inwestycji zagranicznego kapitału, który przyciąga stolica państwa, duże rynki zbytu, rozwój przemysłu: poligraficznego, odzieżowego, elektromaszynowego- tutaj samochody, maszyny budowlane, sprzęt TV i gospodarstwa domowego, hutnictwo metal; Górnośląski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Katowice, Rybnik, Sosnowiec, Zabrze, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie, Gliwice; największy okręg przemysłowy Polski, wytwarza około 20 % całej produkcji przemysłowej; bark tutaj dominacji jednego dużego ośrodka przemysłowego, najgęściej zaludniony, opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, stąd duża dewastacja środowiska naturalnego; tutaj rozwinęły się wszystkie gałęzie przemysłowe; przemysł energetyczny, hutniczy, lekki, spożywczy, poligraficzny, samochodowy, maszynowy i inne; Poznański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Poznań, Swarzędz, Kórnik, Mosina; dogodne położenie komunikacyjne i zaplecze kadry pracowniczej sprawia, że jest atrakcyjnym miejscem dla inwestorów; rozwój przemysłu odzieżowego, meblarskiego spożywczego, elektromaszynowego, kosmetycznego; Staropolski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kielce, Starachowice, Radom, Skarżysko-Kamienna, Ćmielów, Ożarów, Opoczno, Ostrowiec Świętokrzyski; to bardzo stary okręg przemysłowy, oparty na wydobyciu surowców mineralnych (słynne dymarki), przede wszystkim rozwój przemysłu hutniczego, mineralnego, ceramicznego — zakłady w Ćmielowie, chemicznego, spożywczego, obuwniczego, środków transportu; Łódzki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Łódź, Pabianice, Ozorków, Zduńska Wola, Sieradz, Zgierz, Tomaszów Mazowiecki, Aleksandrów; założony w XIX wieku jako okręg włókienniczy, początki to bardzo dynamiczny rozwój i liczne miejsca pracy, zwłaszcza dla kobiet, dlatego występuje tu najwyższy współczynnik feminizacji w Polsce; lata następne to restrukturyzacja przemysłu i kryzys przemysły włókienniczego — załamanie rynku wschodniego i brak odbiorców, napływ tanich włókien z Azji; obecnie dominacja przemysłu lekkiego, także przemysł chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy; stosunkowo wysokie bezrobocie i patologie społeczne; Gdański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Starogard Gdański, Tczew, Kwidzyn; utworzony przez aglomerację Trójmiasta (Gdańska, Gdyni i Sopotu) oraz miast ościennych; duży rynek zbytu i bliskość morza sprawia, że rozwija się przede wszystkim przemysł: stoczniowy, rafineryjny, przetwórstwo ryb, spożywczy, chemiczny i elektroniczny; Krakowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kraków, Brzesko, Bochnia, Krzeszowice, Skawina, Wieliczka, Myślenice, Chrzanów; dominacja Krakowa jako centrum aglomeracji krakowskiej, a mniejsze ośrodki satelickie są powiązane z centrum; liczne gałęzie przemysłu: przemysł spożywczy to Zakłady Wawel w Krakowie, cukrowniczy, piwny w Brzesku, tytoniowy, metalurgiczny, hutniczy, chemiczny, elektromaszynowy, poligraficzny; relatywnie słabe zaplecze naukowo-badawcze w całej aglomeracji krakowskiej; Bielski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Andrychów, Bielsko-Biała, Kęty, Cieszyn, Żywiec, Ustroń, Skoczów, Czechowice-Dziedzice; nastawiony na przemysł włókienniczy, przede wszystkim tkaniny wełniane; także przemysł elektromaszynowy, samochodowy (samochody osobowe), chemiczny, metalowy, spożywczy; Wrocławski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Wrocław, Brzeg, Oława, Oleśnica, Jelcz, Twardogóra; dominacja Wrocławia — tutaj skupia się głownie przemysł elektromaszynowy (tabor kolejowy, maszyny, autobusy i samochody osobowe, sprzęt AGD, obrabiarki), chemiczny (lakiery, farby, garbniki syntetyczne, lekarstwa), przemysł spożywczy (piwowarski, cukrowniczy, tłuszczowy, młynarski), przemysł lekki (odzieżowy, obuwniczy — Oleśnica); Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Toruń, Bydgoszcz, Janikowo, Inowrocław, Kruszwica; obecność złóż soli kamiennej stała się podstawą do rozwoju przemysłu górnictwa (Inowrocław); inne gałęzie: przemysł spożywczy (mięsny, tłuszczowy, cukrowniczy), włókien syntetycznych, mineralny (cement, szkło, wapno), elektromaszynowy, meblarski; przemysł jest skupiony głównie w Toruniu i Bydgoszczy; Sudecki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Jelenia Góra, Wałbrzych, Bogatynia, Bolesławiec, Kłodzko, Świdnica, Lubań, Kamienna Góra, Zgorzelec, Strzegom, Strzelin; dużo małych ośrodków przemysłowych, liczne gałęzie przemysłu: paliwowo- energetyczny (Turoszów), przemysł lekki (tkaniny z lnu, dywany), mineralny (porcelana, szkło gospodarcze, fajans, pozyskiwanie granitu, min. Wałbrzych), chemiczny, farmaceutyczny; duży problem z degradacją środowiska naturalnego i bezrobociem, na skutek załamania rynków zbytu i produkcji przemysłowej; Karpacki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Krosno, Jasło, Gorlice, Jedlicze, Sanok, Nowy Sącz; raczej słabo wykształcony — brak dużych pokładów surowców mineralnych; przemysł elektromaszynowy, szklarski, zakłady wydobywające i przetwarzające ropę naftowa — Jedlicze, Krosno, Jasło; Rzeszowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Rzeszów, Dębica, Mielec, Łańcut; rozwój przemysłu mineralnego (szkło, porcelana), spożywczego(spirytusowy, cukierniczy, mięsny), chemiczny (opony Dębica, farby, lakiery), elektromaszynowy (sprzęt AGD, samoloty); Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Leżajsk, Sandomierz, Nisko, Nowa Dęba; niegdyś podstawą rozwoju były złoża siarki, dziś wydobycia zaprzestano, a tereny pokopalniane są objęte restrukturyzacją; obecne gałęzie przemysłowe: elektromaszynowy (sprzęt dla wojska), spożywczy (piwny, mięsny, przetwórstwo owocowo-warzywne), mineralny;

Pytany o swoją zapowiedź z soboty, że nie znajdzie się w nowym rządzie, Błaszczak powiedział, że "w przypadku bezpieczeństwa zwyciężyła idea kontynuacji". "Bezpieczeństwo zawsze było jest i będzie dla PiS priorytetem, dlatego jestem ministrem obrony narodowej. Będę kontynuował to wszystko, co zaczęliśmy w 2015 roku

Śląsko-Krakowski Okręg Przemysłowy W jego obrębie leżą Kraków, Katowice, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Rybnik, Tychy, Częstochowa, Bielsko-Biała. Dawniej na jego terenie wyróżniano 4 różne Okręgi Przemysłowe (Górnośląski, Częstochowski, Bielski, Krakowski). Powstał w oparciu o bogata bazę surowcową, obfite zasoby siły roboczej, chłonnego rynku zbytu, intensywnie rozwijającego się zaplecza naukowo-badawczego. Rozwiniętych zostało kilka rodzajów przemysłu, a wśród nich paliwowo-energetyczny wraz z wydobyciem węgla kamiennego, maszynowy specjalizujący się w budowie maszyn i urządzeń przemysłowych oraz samochodów osobowych, metalurgiczny wykorzystujący surowce zarówno lokalne jak i importowane, elektroniczny, mineralny, spożywczy, chemiczny. Warszawski Okręg Przemysłowy Obejmuje głównie metropolię Warszawy i mniejszych miast leżących wokół stolicy takich jak Pruszków, Wołomin, Piaseczno, Ożarów Mazowiecki. Następuje jego szybki rozwój dzięki położeniu w centrum kraju, dużej ilości wykwalifikowanej kadry robotniczej, chłonnego rynku zbytu oraz dobrze rozwiniętego zaplecza naukowo-badawczego. Obejmuje swą działalnością takie rodzaje przemysłu jak elektroniczny, elektrotechniczny, farmaceutyczny, metalurgiczny, odzieżowy, poligraficzny, perfumeryjno-kosmetyczny, środków transportu, precyzyjny. Poznański Okręg Przemysłowy Obejmuje Poznań, Gniezno, Wrześnię, Szamotuły Śrem, Swarzędz. Powstał i rozwija się w oparciu o dobrą i dużą ilość siły roboczej, ale również dogodnemu przestrzennemu ułożeniu komunikacyjnemu. Rozwinął się tu przemysł elektromaszynowy, środków transportu, meblarski, spożywczy, chemiczny. Łódzki Okręg Przemysłowy Obejmuje Łódź, Piotrków Trybunalski, Zgierz, Pabianice, Tomaszów Mazowiecki. Swój rozwój zawdzięcza położeniu w centrum Polski, z czym się wiąże bardzo dobra dostępność komunikacyjna oraz dużym zasobom siły roboczej. Główną gałęzią przemysłu jest odzieżowy i włókienniczy. Poza tymi dwoma rozwinął się również spożywczy. Obecnie przechodzi restrukturyzację. Gdański Okręg Przemysłowy Obejmuje swym zasięgiem Gdańsk, Gdynię, Pruszcz Gdański, Starogard Gdański, Tczew. Jego rozwój był możliwy dzięki nadmorskiemu położeniu, co spowodowało rozwój portów oraz zasobności w siłę roboczą. Najlepiej rozwinięte gałęzie przemysłu to przede wszystkim rafineryjny i stoczniowy, a poza nimi również chemiczny, elektroniczny, elektrotechniczny. Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy Najważniejszymi ośrodkami jest Bydgoszcz, Toruń, Inowrocław, Świeć. Rozwinął się w oparciu o dobre zasoby wodne, dogodnej dostępności komunikacyjnej i sile roboczej. Głównymi gałęziami przemysłu są chemiczny, maszynowy, spożywczy. Wrocławski Okręg Przemysłowy Usytuowany wokół Wrocławia. W jego skład wchodzi również Oława, Oleśnica, Jelcz-Laskowice. Powstał dzięki dużej dostępności komunikacyjnej oraz sile roboczej. Jest wyspecjalizowany w budowie maszyn i urządzeń energetycznych oraz środków transportu, ale również w przemyśle spożywczym i chemicznym. Sudecki Okręg Przemysłowy Obejmuje Wałbrzych, Jelenią Górę, Kłodzko, Nową Rude, Dzierżoniów. Podstawą jego utworzenia była lokalna baza surowcowa. Obecnie najlepiej rozwinięty w jego obrębie jest przemysł wydobywczy (o mniejszym znaczeniu niż niegdyś), włókienniczy, odzieżowy, chemiczny, mineralny. Obecnie na wielu obszarach będących niegdyś Okręgami Przemysłowymi obecnie dochodzi do ich transformacji w Specjalne Strefy Ekonomiczne. Dzieje się tak, ze względu na spadek znaczenia przemysłu, jego nierentowność.

Znaczny wpływ na zmiany w przestrzennej koncentracji przemysłu miało także powstawanie specjalnych stref ekonomicznych. Objęły one swym zasięgiem: zarówno obszary o niskiej koncentracji przemysłu, jak i tereny przemysłowe, które straciły na znaczeniu w wyniku restrukturyzacji, zaliczamy do nich np

10. GOSPODARKA II RZECZYPOSPOLITEJ (MAPY 10. i 11.) Po 1922 roku w granicach Polski znalazły się tereny znacznie różniące się od siebie pod względem gospodarczym. Różnice te wynikały przede wszystkim ze statusu, jakie ziemie polskie miały w poszczególnych państwach zaborczych. W najlepszej stanie były ziemie uzyskane od Niemiec. Niemcy traktowali Wielkopolskę i Pomorze jako swój spichlerz, dlatego tereny te były bardzo dobrze rozwinięte rolniczo. Duże znaczenie miał również Śląsk, który – o czym trzeba pamiętać – należał do Prus już od połowy XVIII wieku (nie był terenem uzyskanym w wyniku rozbiorów Polski) i był trzecim, po Zagłębiu Ruhry i Zagłębiu Saary, okręgiem przemysłowym byłego Cesarstwa Niemieckiego. Niezwykle ważne jest to, że terenów tych nie dotknęły zniszczenia wywołane I wojną światową. Należące do Rosji ziemie Królestwa Polskiego były najbardziej wysuniętymi na zachód obszarami państwa carów, dlatego też miały ułatwiony dostęp do kapitałów zachodnich. Stosunkowo dobrze funkcjonowały więc tutaj ważne dla Rosji okręgi przemysłowe: warszawski (przemysł metalowy i maszynowy), łódzki i białostocki (włókiennictwo) oraz dąbrowski (przemysł ciężki i górnictwo węgla kamiennego). Większość mieszkańców Królestwa utrzymywała się jednak z pracy na roli, podobnie jak przeważająca większość mieszkańców na ziemiach leżących na wschód od Bugu. Wszystkie te obszary niezwykle ucierpiały w czasie I wojny światowej. Najpierw Rosjanie wywieźli w głąb Rosji wiele fabryk wraz z wykwalifikowanymi robotnikami i ich rodzinami, potem, po przejściu frontu, rabunkowa gospodarka okupanta niemieckiego i austriackiego mocno pogorszyła sytuację, a w 1920 roku najazd bolszewicki po raz kolejny przyniósł spustoszenie i zniszczenia. Ziemie byłego zaboru austriackiego także ucierpiały w wyniku wojny, zwłaszcza część Małopolski Wschodniej. Przed wybuchem wojny ziemie te nie były zbyt rozwinięte gospodarczo. Dominowało rolnictwo, czasami bardzo prymitywne i mało wydajne. Spore znaczenie dla cesarsko-królewskiej monarchii Habsburgów miały jednak działające tu kopalnie soli i kopalnie ropy naftowej. Po 1922 roku najważniejszym problemem było odbudowanie zniszczonego gospodarczo kraju i zintegrowanie wszystkich trzech zaborów. A różnice między nimi były istotne: odmienne waluty, różne systemy prawne i administracyjne, brak jednolitej infrastruktury kolejowej i drogowej i inne. U progu niepodległości wartość produkcji przemysłowej na ziemiach polskich osiągała poziom zaledwie 30 proc. produkcji sprzed wojny. Wprowadzenie w 1919 roku marki polskiej miało być pierwszym krokiem do uporządkowania sytuacji finansowej rodzącego się państwa. Nowa waluta nie zawsze przyjmowana była z wiarą w jej siłę i stabilność. Państwo nie miało wystarczających dochodów, aby móc opłacić wszystkie swoje wydatki, zwłaszcza w czasie trwającej wojny. Systematycznie rosła dziura budżetowa, którą starano się uzupełnić pożyczkami zagranicznymi, zaciąganymi przeważnie na niekorzystnych warunkach. Banki zachodnie nie traktowały bowiem młodego państwa jak wiarygodnego partnera i liczyły się z jego rychłym upadkiem. W tej sytuacji rząd zmuszony był pokrywać niedobory budżetowe, drukując pieniądze. Prowadziło to do inflacji, która w swej początkowej fazie przyniosła pozytywne skutki. Polskie towary stały się bardziej konkurencyjne na rynkach międzynarodowych, co przełożyło się na wzrost eksportu. Wobec systematycznego spadku wartości marki społeczeństwo nie było zainteresowane gromadzeniem oszczędności, a wydawaniem. Prowadziło to do wzrostu popytu i rozwoju rynku wewnętrznego. Coraz tańsze koszty pracy wpływały ponadto na spadek bezrobocia. Z czasem jednak inflacja stawała się coraz bardziej dynamiczna i około 1923 roku przerodziła się w hiperinflację. Ceny rosły w zastraszającym tempie, eksport stawał się nieopłacalny, a rynek wewnętrzny zanikał, gdyż zubożałe i zarabiające coraz mniej społeczeństwo nie mogło pozwolić sobie na zakupy. Wzrost inflacji i zjawisko hiperinflacji ilustruje kurs marki polskiej w stosunku do dolara. W 1918 roku wynosił 9, rok później 110, a 590 w 1920 roku. W 1921 roku jeden dolar kosztował już 2 tysiące 922 marki polskie, a w 1922 roku nawet 17 tysięcy 800 marek polskich. W grudniu 1923 roku za dolara trzeba było zapłacić aż 6 milionów 375 tysięcy marek polskich. W grudniu 1923 roku prezydent Stanisław Wojciechowski powołał pozaparlamentarny rząd fachowców, którego celem było zrównoważenie budżetu i wprowadzenie nowej, stabilnej waluty. Na czele rządu stanął Władysław Grabski. Nowy gabinet uzyskał poparcie parlamentu i otrzymał nadzwyczajne uprawnienia (na przykład możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy), co ustabilizowało kurs marki polskiej względem dolara. Dzięki tym posunięciom zrównoważono budżet. Na początku 1924 roku utworzono Bank Polski, który wymienił markę na złotego. Wartość jednego złotego polskiego ustalono na 1,8 miliona marek i 5,18 dolara. Nowa waluta musiała mieć ustawowe pokrycie w 30 procentach w rezerwach kruszcowo-walutowych Banku Polskiego. Dzięki wysiłkowi całego społeczeństwa, przede wszystkim zaś kapitału prywatnego, sytuacja powoli wracała do normy. Poprawa sytuacji nie trwała jednak długo. Stabilna i mocna waluta powodowała, że polskie towary przestały być konkurencyjne za granicą i spadł na nie popyt. Więcej importowano, a mniej eksportowano, co prowadziło do ujemnego bilansu w handlu zagranicznym. Ratunkiem było podniesienie ceł. Zbiegło się to z wygaśnięciem umowy na bezcłowy wwóz do Niemiec polskiego węgla. Niemcy zabronili sprowadzania polskiego węgla, czym rozpoczęli wojnę celną z Polską. Obie strony konfliktu zaczęły podnosić cła na towary przeciwnika i zakazały importu określonych towarów. Polska strona początkowo odczuła jej skutki bardzo boleśnie. Ponownie zwiększył się deficyt budżetowy i konieczne było odejście od drastycznego pilnowania kursu złotego. Wróciła inflacja, choć na dużo mniejszą skalę. Ostatecznie jednak wojna celna przyniosła też pewne korzyści. Polska gospodarka musiała bowiem uwolnić się od silnych związków gospodarczych z Niemcami, poszukać nowych rynków zbytu, przede wszystkim dla węgla. Zaowocowało to przyspieszeniem rozbudowy portu w Gdyni i budową magistrali węglowej. Lata 1926–1930 to czas stosunkowo dobrej koniunktury dla polskiej gospodarki, co wiązało się między innymi z przezwyciężeniem przez gospodarkę światową skutków wywołanych wojną i ogólnoświatowym rozwojem gospodarczym. Jednocześnie zmieniła się polityka polskiego rządu, który zdecydował się na wprowadzenie etatyzmu, czyli zwiększonej ingerencji państwa w życie gospodarcze. Dzięki pożyczkom ponownie ustabilizowano kurs waluty, dbając, aby jego wysokość wspierała konkurencyjność polskich towarów w Europie. Państwo przejęło rolę inwestora w gospodarce, przyczyniając się do rozbudowy przedsiębiorstw o charakterze strategicznym, na przykład zbrojeniowym. Do inwestowania w Polsce zachęcano również kapitał zagraniczny. Mimo bezspornych sukcesów gospodarczych rządu, rozwój gospodarczy kraju nie przebiegał równomiernie. Pogłębiały się różnice wynikające jeszcze z czasów zaborów. Ziemie województw zachodnich i części centralnych miały dobrze rozwinięty przemysł i wysokorozwinięte, intensywne rolnictwo, co sprawiało, że były bogatsze. Z czasem zaczęto je nazywać Polską A. W pozostałych województwach dominowało tradycyjne, bardzo rozdrobnione i czasami wręcz prymitywne rolnictwo. Wyjątkiem były tereny wokół Białegostoku, na których rozwijał się przemysł włókienniczy oraz wokół Jasła, Krosna, Borysławia i Drohobycza, gdzie istniały ośrodki górnictwa naftowego. Województwa te były ubogie i zacofane. Przylgnęła do nich nazwa Polska B. Te regiony kraju miały do zaoferowania niemal wyłącznie produkty rolnicze, podczas gdy z Polski A pochodziło ponad 90 proc. produkcji przemysłowej (w tym, na przykład, niemal 100 proc. produkcji energii elektrycznej i ponad 80 proc. produkcji żelaza i nawozów sztucznych). Dobra koniunktura w gospodarce światowej skończyła się gwałtownie w październiku 1929 roku. Rozpoczął się wówczas tak zwany wielki kryzys ekonomiczny, który dotknął właściwie wszystkie państwa na świecie, a kraje rolnicze (jak Polska) odczuły go wyjątkowo boleśnie. Pierwszym aktem kryzysu było wycofanie się z Polski kapitału zagranicznego i żądanie przez niego wcześniejszych spłat kredytów. Wstrzymano inwestycje, ograniczono produkcję, a niektóre zakłady zamknięto. Doprowadziło to do wzrostu bezrobocia, co przełożyło się na kryzys rynku wewnętrznego. Społeczeństwo ubożało i nie mogło pozwolić sobie na duże wydatki z budżetów domowych. Ceny produktów przemysłowych utrzymywały się na wysokim poziomie, co czyniło je niedostępnymi dla coraz większej grupy osób. Jednocześnie drastycznie spadały ceny żywności. Uderzało to w chłopów, ich dochody bowiem także malały. Próby zwiększenia dochodów poprzez wzrost ilości towarów rolnych tylko pogłębiały kryzys. Rolnicy musieli wyprzedawać całe zapasy, aby się utrzymać. Na terenach wschodnich i południowo-wschodnich województw Rzeczypospolitej, gdzie dominowały małe lub bardzo małe gospodarstwa, pojawił się głód. W 1929 roku bezrobotnych poza rolnictwem było siedemdziesiąt tysięcy osób. Po 1929 roku bezrobocie rosło lawinowo. W 1930 roku było już dwieście czterdzieści tysięcy bezrobotnych, w 1931 roku – pięćset dwadzieścia tysięcy. W roku 1933 bez pracy było siedemset osiemdziesiąt tysięcy osób. Od 1934 roku bezrobocie zaczęło spadać i w 1936 roku wynosiło sześćset dwadzieścia tysięcy. Aby ratować załamujący się budżet państwa, rząd zdecydowanie ograniczył wydatki państwa na pensje urzędników, opiekę socjalną, kulturę i oświatę. Za wszelką cenę starano się nie dopuścić spadku wartości złotówki. Zdecydowano się zatem na prowadzenie polityki deflacji, czyli wycofywania z rynku nadmiaru pieniędzy. Dzięki tym działaniom ceny wprawdzie nie rosły a złoty zachował swoją wartość, ale pozbawione dochodów społeczeństwo ubożało, pauperyzowało się coraz bardziej. Kurczył się rynek wewnętrzny, producenci nie mogli znaleźć nabywców na swe artykuły, ograniczali więc produkcję i zatrudnienie, co prowadziło do dalszego wzrostu bezrobocia. Należało szukać innych rozwiązań. W 1932 roku zdecydowano się sięgnąć po wzorce z USA, gdzie przezwyciężono kryzys poprzez interwencjonizm państwowy i kontrolowaną inflację. Także w Polsce postanowiono obniżyć ceny, umorzyć zaległości podatkowe oraz zlikwidować zadłużenie chłopów. Aby ograniczyć bezrobocie, zorganizowano roboty publiczne finansowane z państwowego Funduszu Pracy. Rząd wykupił udziały bankrutujących przedsiębiorstw, czym uratował je przed upadkiem i mogły one dalej zatrudniać pracowników. Polska była zbyt ubogim krajem, by działania te można było prowadzić na dużą skalę. Przyniosły jednak efekt, między innymi dzięki poprawie światowej koniunktury na polskie zboże, i stopniowo od 1935 roku kraj zaczął przezwyciężać kryzys i stabilizować gospodarkę. Wzrastał popyt wewnętrzny i powoli malało bezrobocie. Duże znaczenie miały w tym zakresie działania podjęte przez ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego, który w czerwcu 1936 roku przedstawił założenia czteroletniego planu inwestycyjnego. Plan zakładał walkę z bezrobociem, wzrost eksportu i inwestycje w przemysł zbrojeniowy. Sztandarowym projektem planu było wybudowanie w widłach Wisły i Sanu Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). Wybór miejsca podyktowany był względami strategicznymi (z dala od zagrożonych granic wschodniej i zachodniej) oraz społecznymi (wielu bezrobotnych w regionie). COP miały tworzyć zakłady przemysłu chemicznego, zbrojeniowego i elektrownie, a ich budowa miała być finansowana z funduszy państwowych. W ramach inwestycji w ciągu trzech lat powstały między innymi zakłady przemysłu zbrojeniowego w Radomiu i Sanoku, elektrownia w Rożnowie, zakłady przemysłu metalowego w Stalowej Woli, fabryki lotnicze w Mielcu oraz chemiczne w Dębicy, Chorzowie i Mościcach pod Tarnowem. Ta ostatnia – Państwowa Fabryka Związków Azotowych – była jedną z najnowocześniejszych fabryk chemicznych w Europie. Wszystkie te działania pozwoliły w 1938 roku osiągnąć polskiej gospodarce podobny stan, jaki był na ziemiach polskich pod zaborami w 1913 roku. Jeśli przyjmiemy, że w 1913 roku wskaźnik produkcji na ziemiach polskich wynosił 100 proc., to w porównaniu z nim produkcja przemysłowa w Polsce w 1923 roku wynosiła prawie 67 proc., a w 1929 roku wzrosła do 80,7 proc. W latach kryzysu światowego wskaźnik drastycznie spadł, osiągając wartość 50,5 proc. w 1932 roku Z zapaści udało się wyjść dopiero przed wybuchem II wojny światowej. Wskaźnik produkcji przemysłowej osiągnął wówczas wartość 94,5 proc. W grudniu 1938 roku wicepremier Kwiatkowski ogłosił sukces swojego planu, który na początku 1939 roku był już wykonany znacznie przed czasem i przygotował założenia kolejnego, tym razem piętnastoletniego planu rozbudowy Rzeczypospolitej. Miał on składać się z pięciu faz podzielonych na trzyletnie odcinki. W pierwszej fazie zakładano intensywną rozbudowę sił zbrojnych, w drugiej fazie planowano rozbudować infrastrukturę komunikacyjną, w trzeciej – inwestycje miały poprawić stan rolnictwa i oświaty, w czwartej – chciano zintensyfikować procesy urbanizacyjne i industrializacyjne, a w fazie ostatniej (1951–1954) miały zostać przeprowadzone działania na rzecz ograniczenia różnic pomiędzy Polską A i Polską B. Założenia planu były niezwykle ambitne, ale i bardzo trudne do wykonania. Zdawano sobie sprawę, że przedstawione hasła, w obliczu nadchodzącej wojny, miały jednak istotny wydźwięk propagandowy. ^{Wydobycie prowadzone jest w okolicach Konina i Turka. Działają tam 3 elektrownie cieplne (Pątnów, Adamów, Konin). W Koninie funkcjonowała też huta aluminium. Płocki Okręg Przemysłowy to jeden z mniejszych okręgów w Polsce. Powstał na bazie miasta Płocka, w którym działa m.in. największa w Polsce rafineria ropy naftowej.}

Krótka opowieść o gospodarce Polski; Przemysł – działalność gospodarcza, która polega na wydobywaniu zasobów przyrody, produkowaniu wyrobów oraz świadczeniu usług w zakresie zaopatrywania w energię, wodę i gaz. Odbywa się na dużą skalę, na zasadzie podziału pracy i za pomocą maszyn. Gałąź przemysłu – grupa zakładów, które przerabiają ten sam rodzaj surowca, mające podobną technologię lub podobne przeznaczenie wyrobów gotowych, np. przemysł elektromaszynowy, chemiczny, metalurgiczny, mineralny, drzewno – papierniczy, spożywczy, lekki, paliwowo-energetyczny. Branża przemysłu – wydzielona z gałęzi grupa zakładów, która przerabia ten sam rodzaj surowca, mająca podobną technologię produkcji lub podobne przeznaczenie wyrobów gotowych, np. przemysł tartaczny, meblowy, płyt i sklejek, celulozowy. Początki działalności przemysłowej na ziemiach polskich miały miejsce w Okręgu Staropolskim znajdującym się w dolinie rzeki Kamiennej, w okolicach Kielc. Już w średniowieczu wydobywano tam rudy metali, z których wytapiano żelazo, miedź, ołów, cynk i srebro. Największy rozkwit tego okręgu przypadł na wiek XIX, a dominującą dziedziną produkcji było hutnictwo żelaza. Na ziemiach polskich przemysł na dużą skalę zaczął się rozwijać pod koniec XIX wieku. Podstawą były najpierw surowce mineralne, na bazie węgla kamiennego rozwinął się Górnośląski Okręg Przemysłowy, w którym oprócz kopalń działały koksownie, huty, walcownie, odlewnie i inne zakłady przemysłu ciężkiego. Poza Śląskiem działalność produkcyjna skupiała się głównie na obszarach miejskich z zasobami siły roboczej i rynkami zbytu. W Warszawie (przemysł metalowy i maszynowy), Łodzi (przemysł włókienniczy), Gdańsku (przemysł stoczniowy), Poznaniu (przemysł maszynowy). W latach 30. XX wieku na bazie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego planowano utworzyć Centralny Okręg Przemysłowy sięgający na południe do Podkarpacia, by ożywić gospodarczo tamtejsze tereny. Jego podstawą miał być przemysł ciężki oparty na hutnictwie żelaza oraz chemiczny związany z wydobyciem ropy naftowej, jednak początek II wojny światowej w 1939 roku pokrzyżował te plany. Po wojnie w Polsce wprowadzono ustrój socjalistyczny, w związku z czym większość działów gospodarki została upaństwowiona i objęta centralnym planowaniem. Główny nacisk położono na rozwój przemysłu ciężkiego, a wiodącą branżą miało być górnictwo węgla kamiennego na Górnym Śląsku. W efekcie powstały m. in. wielkie huty w Krakowie (Nowa Huta) i Dąbrowie Górniczej (“Katowice”), fabryki samochodów w Warszawie, Bielsku Białej i Tychach, fabryki wagonów we Wrocławiu i w Chorzowie, zakłady zbrojeniowe w Gliwicach i Radomiu czy też nowe stocznie na wybrzeżu. W latach 50. odkryto duże złoża siarki i rud miedzi. Rozpoczęto także odkrywkową eksploatację węgla brunatnego. Dzięki temu gospodarka mogła rozwijać się w innych kierunkach – przemysł elektrotechniczny, elektroniczny, chemiczny. W 1964 roku oddano do użytku rurociąg “Przyjaźń”, którym do dziś płynie rosyjska ropa naftowa przerabiana w wielkiej rafinerii w Płocku. Po wprowadzeniu w 1989 roku w Polsce ustroju demokratycznego, wprowadzono także kapitalistyczną gospodarkę. Okazało się, że polskie państwo nie jest wstanie utrzymać państwowych przedsiębiorstw lub nie są one nieopłacalne. W 1989 roku przeszliśmy na gospodarkę rynkową i w związku z tym: wiele nierentownych zakładów przemysłowych zostało zlikwidowanych, a pozostałe musiały poddać się restrukturyzacji i prywatyzacji; zmniejszyło się wydobycie większości surowców mineralnych, a także ogólna wartość produkcji przemysłowej; do upadku zakładów przemysłu lekkiego i elektronicznego w dużym stopniu przyczynił się napływ tanich towarów chińskich; dzięki inwestorom zagranicznym pojawiło się wiele nowych firm przemysłowych, zwłaszcza w Specjalnych Strefach Ekonomicznych; Przydatne linki – przemysł: Wydawnictwo Edukacyjne – Wiking – przemysł w Polsce; E- podręczniki – Wolna Encyklopedia Wikipedia – Gospodarka Polski; Wolna Encyklopedia Wikipedia – branżowy podział przemysłu; Wolna Encyklopedia Wikipedia – okręgi przemysłowe w Polsce; Państwowy Instytut Geologiczny – surowce mineralne Polski; GUS – Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej Polski w styczniu 2018 r. Informacje sygnalne – r.

Funkcje przemysłu. Przemysł - dział produkcji materialnej, w którym wydobywanie zasobów przyrody i dostosowanie ich do potrzeb ludzi odbywa się na dużą skalę, na zasadzie podziału pracy i za pomocą maszyn. Rozwój przemysłu decyduje o poziomie i tempie rozwoju gospodarczego, gdyż jest jedynym działem gospodarki wytwarzającym Ściąga Onet Wiedza Okręgi przemysłowe Polski Napisano: 09:01 W Polsce za okręg przemysłowy uznaje się skupisko zakładów silnie ze sobą powiązanych terytorialnie, które wytwarzają w sumie co najmniej 1% ogółu sprzedanej produkcji przemysłowej. Dla okręgów przemysłowych charakterystyczna jest również koncentracja ludności i duży stopień przekształcenia środowiska przyrodniczego. Obecnie w Polsce wyróżnia się 22 okręgi oraz kilkadziesiąt ośrodków przemysłowych. Ze względu na główną przyczynęCzytaj więcej w: Poradniki z kategorii

Klasa 7 Klasa 8 Gimnazjum Geografia. Okręgi Przemysłowe w Polsce Rysunek z opisami. autor: Katarzyna14. Klasa 7 Klasa 8 Gimnazjum Geografia. Kanały w Polsce Rysunek z opisami. autor: Aniakodyniak. Liceum Geografia. Przemysł - powtórzenie Krzyżówka. autor: Jac02.

neciak16 1. Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy: głównym czynnikiem rozwoju tego okręgu są duże skupiska miejskie (Bydgoszcz,Toruń,Solec Kujawski, Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek), przykłady zakładów przemysłowych: zakłady produkcji włókien sztucznych w Toruniu,zakłady sodowe w Janikowie i Inowrocławiu oraz zakłady związków organicznych "Zachem" w Sudecki Okręg Przemysłowy: głównym czynnikiem rozwoju tego okręgu jest występowanie surowca jakim jest węgiel kamienny oraz węgiel brunatny; przykłady zakładów przemysłowych: elektrownia Turów, Zakłady Chemiczne "Rokita" w Brzegu Dolnym3. Wrocławski Okręg Przemysłowy: głównym czynnikiem rozwoju tego okręgu są duże skupiska miejskie (Wrocław, Oleśnica, Trzebnica, Kobierzyca, Jelcz); przykłady zakładów przemysłowych: fabryka produkująca wagony marki "Pafawag", Zakłady Produkcji Samochodów w Jelczu, 4. Tarnowsko-Rzeszowski Okręg Przemysłowy: Surowce występujące na obszarze okręgu to: ropa naftowa i gaz ziemny; przykłady zakładów przemysłowych: :Zakłady Zmechanizowanego Sprzętu Domowego "Zelmer" w Rzeszowie, Zakłady Azotowe w Tarnowie oraz Fabryka Opon Samochodowych w Staropolski Okręg Przemysłowy (inaczej Zagłębie Staropolskie albo też Staropolskie Zagłębie Przemysłowe) : Głównym czynnikiem rozwoju tego okręgu jest występowanie surowców takich jak: wapienie i rudy żelaza, przykłady zakładów przemysłowych: Fabryka Samochodów "Star" w Starachowicach, Huta "Ostrowiec"6. Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) : głównym czynnikiem rozwoju okręgu jest występowanie surowca jakim jest węgiel;przykłady zakładów przemysłowych: 4 kopalnie węgla kamiennego: KWK Mysłowice-Wesoła, KWK Murcki-Staszic, KWK Wieczorek, KWK Wujek oraz kopalnia zależna"Kazimierz Juliusz", 4 huty: w Dąbrowie Górniczej (dawna Huta Katowice), w Sosnowcu (dawna Huta Cedler), w Świętochłowicach (dawna Huta Florian), Huta Królewska w Chorzowie,2 fabryki samochodów: GM w Gliwicach i Fiat w Tychach7. Krakowski Okręg Przemysłowy: Głównym czynnikiem rozwoju jest położenie w sąsiedztwie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP); przykłady zakładó przemysłowych: Zakłady Metalurgiczne "Trzebinia", Zakłady Górniczo-Hutnicze "Chrzanów", Zakłady "Polfa" i "Pliva" Kraków8. Karpacki Okręg Przemysłowy: czynnikiem lokalizacji jest obecność surowców:ropy naftowej i gazu ziemnego; przykłady zakładów przemysłowych: Fabryka Autobusów "Autosan" w Sanoku, Fabryka Amortyzatorów w Krośnie, Krośnieńskie Huty Szkła, Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil Sanok w Sanoku, Newag w Nowym Sączu. Na terenie Karpackiego Okręgu Przemysłowego istnieją też kamieniołomy, w których wydobywa się piaskowce, w okolicach Bielska Białej, Żywca, Myślenic, Nowego Sącza, Jasła i Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy: głównym czynnikiem jego rozwoju jest występowanie surowca jakim jest siarka. Przykłady zakładów przemysłowych: Stalowa Wola (Huta, Elektrownia), Tarnobrzeg (Siarkopol, Elektrownia), Sandomierz (Huta), Nisko, Połaniec (Elektrownia), Grzybów (kopalnia siarki), Jeziórko (kopalnia siarki), Skopanie (fabryka firanek)

Okręgi przemysłowe można podzielić na: - okręgi surowcowe, - zrestrukturyzowane okręgi o genezie surowcowej, - okręgi o innej genezie. Najważniejszymi okręgami surowcowymi są: Okręg Uralski w Rosji. Znajduje się tam wiele surowców mineralnych, m.in. rudy żelaza, miedzi, cynku, ołowiu, boksyty, złoto, platyna, węgiel brunatny

Przemysł w Polsce przez wiele lat znajdował się w głębokim kryzysie na skutek jego upadku pod koniec PRL. Obecnie Polska przechodzi renesans rozwoju przemysłu i realizuje program reindustrializacji. Nasze państwo jest 7 największym w UE i 21 na świecie krajem przemysłowym, jednocześnie producentem wielu ważnych wyrobów na skalę europejską. Gospodarka Polski na tle Europy Polska gospodarka należy do najszybciej rozwijających się w Europie i jest 8 największą gospodarką „Starego Kontynentu”. Polska jest krajem przemysłowym i rolniczym, ważnym dostawcą wielu wyrobów, a jednocześnie krajem coraz ważniejszym w gospodarce światowej i jednym z kluczowych gospodarczo krajów Unii Europejskiej. Okręgi przemysłowe i technopolie na świecie Zakłady przemysłowe rzadko występują samodzielnie, a o wiele częściej w zespołach. Skupisko zakładów przemysłowych na danym obszarze tworzy okręg przemysłowy, a jeżeli wytwarza się w nim wyroby wysoko zaawansowane technologicznie – mówimy wówczas o technopolii. Przemysł Przemysł to piąty dział drugiej klasy liceum 4-letniego. Zawiera informacje o górnictwie, przetwórstwie przemysłowym i energetyce ujęte w ramach drugiego sektora gospodarczego. Porusza także problemy z zakresu wpływu przemysłu na środowisko globalne.

na mapie jest zaznaczony odcinek 10cm .mapa jest w skali1;250000. jakie Przedmiot: Geografia / Szkoła podstawowa 4 rozwiązania autor: kobra 27.10.2010 (17:17)

O PORTALU Portal to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy. Więcej Polska w XX wieku --> W latach 1937-39 zrealizowano w COP szereg ogromnych projektów energetycznych, takich jak elektrownie wodne w Myszkowicach i Rożnowie, elektrownie cieplne w nowym mieście przemysłowym - Stalowej Woli oraz w Mościcach, jak również linie przesyłowe i gazociągi. Wykończono zaporę w Porąbce i rozpoczęto budowę zapór w Czchowie i Rożnowie. Wybudowano także fabryki broni w Radomiu, Sanoku oraz rozbudowano zakłady zbrojeniowe w Starachowicach, wzniesiono fabrykę płatowców w Mielcu, silników lotniczych w Rzeszowie, wielką hutę w Stalowej Woli, fabrykę obrabiarek w Rzeszowie, a także zakłady chemiczne w Dębicy i Niedomicach. Do września 1939 r. zainwestowano w COP ogółem 400 mln zł, głównie ze środków budżetowych. Stworzono tu 55 tys. nowych miejsc pracy w wielkim przemyśle, 33 tys. – w zakładach średnich i drobnych, 10 tys. w handlu, a 6 tys. – w rzemiośle. Oceniano, że stanowiło to około 20% przeludnienia agrarnego tego regionu. prof. Wojciech Roszkowski NAJNOWSZE W. Traczyk-Stawska do Wołodymyra Kliczki: myślimy o Ukrainie, wspominając walczącą w 1944 r. Warszawę Danuta Dworakowska, sanitariuszka w Powstaniu: w sierpniu 1944 r. naszym marzeniem było wyzwolić Warszawę 220. rocznica urodzin Ignacego Domeyki Ambasada USA: rocznica Powstania Warszawskiego przypomina o odwadze Polaków i miłości do własnego kraju W Krakowie uroczyste zakończenie obchodów Jubileuszowego Roku Ignacjańskiego Newsletter Oświadczam, że wyrażam zgodę oraz upoważniam Muzeum Historii Polski, ul. Mokotowska 33/35, W-wa (dalej MHP) jako Administratora danych osobowych oraz wszelkie podmioty działające na rzecz lub zlecenie MHP do przetwarzania moich danych osob. (e-mail) w zakresie i celach niezbędnych do otrzymywania newslettera od dnia wyrażenia tej zgody do jej odwołania. Jestem świadomy/a, że mam prawo w dowolnym momencie odwołać zgodę oraz że odwołanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody udzielonej przed jej wycofaniem. Jestem też świadomy/a, że przysługuje mi prawo dostępu do moich danych, do ich sprostowania, do ograniczenia przetwarzania, do przenoszenia danych, do sprzeciwu wobec przetwarzania. COPYRIGHT Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione. Znajdź odpowiedź na Twoje pytanie o Wyjaśnij pojęcie okręg przemysłowy. Wypisz okręgi przemysłowe w Polsce. badgirl115 badgirl115 .